Experiment basisinkomen in Finland: mislukt of geslaagd?

Al voor de laatste presidentsverkiezingen in Frankrijk had een Senaatscommissie (na gesprekken op overheidsniveau in Nederland en Finland) besloten tot een experiment met het Onvoorwaardelijke BasisInkomen (OBI). Dat experiment is er nooit gekomen, want president Macron is tegen een onvoorwaardelijk basisinkomen. Hij vindt dat je moet werken voor je geld (in loondienst of als ondernemer). "Gratis geld" keurt hij af, ook al ontvangen miljoenen mensen in Frankrijk heel veel verschillende uitkeringen, variërend van onder meer kinderbijslag via prime d'activité, RSA, ziekte-, invaliditeits- en WW-uitkeringen tot uitkeringen ouderschapsverlof. Al die verschillende uitkeringen moeten afzonderlijk worden berekend en de uitkeringsgerechtigden worden gecontroleerd. Dat gebeurt door duizenden ambtenaren, die door de belastingbetaler worden betaald.

Intussen heeft Finland een experiment met het basisinkomen afgerond. Begin januari 2017 heb ik daar in dit forum al een artikel aan gewijd: "OBI, het onvoorwaardelijke basisinkomen voor iedereen", zie Nederlanders.fr (waarin ook uitgebreid aandacht voor het besluit van de franse Senaatscommissie).

In het finse experiment kregen 2000 werklozen (van 25-58 jaar) twee jaar lang (2017 en 2018) een basisinkomen van €560 per maand, zonder voorwaarden. Hoewel het basisinkomen van oudsher in linkse partijprogramma's prijkt, was het de huidige rechtse regering van Finland die tot het experiment besloot. Zij wilde bekijken of (zoals OBI-voorstanders altijd beweren) werklozen daadwerkelijk sneller een baan zouden vinden of een eigen onderneming zouden starten, wanneer zij een basisinkomen ontvangen. Ter vergelijking werd een groep werklozen zonder basisinkomen aangewezen.

Het experiment is inmiddels beëindigd en pas geleden is in een voorlopig rapport van de finse Sociale Verzekeringsbank Kela het resultaat over het eerste jaar (2017) bekendgemaakt. Gebleken is dat in dat eerste jaar:
- mensen in de OBI-groep niet beduidend meer hebben gewerkt dan mensen in de controlegroep: in de OBI-groep gemiddeld 49,6 dagen, in de controlegroep 49,3 dagen;
- mensen in de OBI-groep veel minder stress ondervonden en zich geestelijk beter voelden dan mensen in de controlegroep, wat duidelijk een positieve invloed had op hun algemene gezondheid, vergeleken met de mensen in de controlegroep.

Hoewel dit alleen de resultaten van het eerste jaar betreft, maakte de finse regering onmiddellijk bekend dat het experiment duidelijk had bewezen dat een basisinkomen mensen niet sneller aan het werk brengt. Oftewel: het experiment met het basisinkomen is mislukt. Alle media namen dit over. Wat de media vaak niet meldden was dat de rechtse regering in het "mislukken" van de proef tevens aanleiding zag om strenger op te treden tegen werklozen. Mensen die na drie maanden werkloosheid geen baan (van minimaal 18 uur per week) hebben gevonden, krijgen sinds kort een (geringe) korting op hun uitkering.

OBI-voorstanders wijzen echter op het grote winstpunt van het experiment: een beduidende verbetering van de gezondheid van de OBI-groep ten opzichte van de controlegroep (wat ook scheelt in medische kosten). Om die reden noemen zij de proef geslaagd.

Zij wijzen er verder op dat:
1. de duur van de proef veel te kort was om definitieve conclusies te trekken;
2. de proef beperkt was tot werklozen, met als enige doel om te bekijken of een basisinkomen werklozen sneller aan werk helpt, terwijl de doelstellingen van een basisinkomen veel ruimer zijn;
3. de proef niet beperkt was tot de grote steden, waar werk is, maar ook het eindeloze en barre platteland van Finland omvatte, waar nauwelijks of geen werk voorhanden is;
4. het bedrag van €560 veel te laag en de duur van de proef veel te kort is, zodat mensen simpelweg het risico niet durven nemen om bijvoorbeeld een eigen bedrijf te starten of een baan te aanvaarden waarin je misschien in de proeftijd wordt ontslagen.
(In Kenia loopt momenteel een privé-experiment (van de stichting Give Directly) van tien jaar, waarbij 6000 willekeurig gekozen mensen iedere maand het gemiddelde inkomen van een Keniaan, 255-400 dollar per jaar, ontvangen.)

In De Volkskrant een interview met een OBI-voorstander, de historicus Rutger Bregman. Hij is de auteur van het boek "Gratis geld voor iedereen", in 32 talen vertaald en inmiddels meer dan 250.000 keer verkocht. Bregman noemt het finse experiment "wel degelijk geslaagd", vanwege de goede invloed van het basisinkomen op de gezondheid van de deelnemers. Bovendien vindt Bregman dat door het experiment duidelijk is geworden dat werklozen door een basisinkomen in ieder geval niet op hun lauweren gaan rusten, waar veel mensen bang voor zijn.

Uit het voorlopige rapport over het eerste jaar van het finse experiment blijkt dat het niet veel uitmaakt voor werklozen of ze nu wel of niet een basisinkomen ontvangen. Dan blijven slechts de voordelen over: de persoonlijke vrijheid, een verbeterde algemene gezondheid en kostenbesparing, mede omdat diverse instanties niet meer allerlei verschillende uitkeringen hoeven te doen en bijbehorende controles uitvoeren. Voor Bregman is het voorlopige rapport een aanleiding om door te gaan met experimenten met het basisinkomen, maar dan op nationaal niveau en niet beperkt tot een bepaalde maatschappelijke groep.
Bregman hield een paar weken geleden een pleidooi voor het onvoorwaardelijke basisinkomen op het World Economic Forum in Davos, waar hij als een van de gastsprekers was uitgenodigd.

In een ander artikel in De Volkskrant, "Basisinkomen zet mensen niet aan tot meer werk, blijkt (voorlopig) uit Fins experiment" komt Heikki Ervasti, finse hoogleraar sociaal beleid aan de universiteit van Turku, uitgebreid aan het woord met zijn niet mis te verstane kritiek op het OBI-experiment van de huidige finse regering.

Bronnen (behalve de genoemde): Financieel Dagblad en Nieuwsblad.be

_____________________________

☑️ Beste plaatser van dit bericht,

fijn dat je gebruik maakt van dit forum. Doe alsjeblieft mee met de discussie die volgt op je bericht! Reageer zelf op de reacties die anderen geven. Dat mag ook best een bedankje zijn.

_____________________________

Rubrieken,

Klik hieronder voor meer berichten in dezelfde rubriek.

20190210, Geldzaken, Overheid

Reactie van Theodora Besse op 11 Februari 2019 op 12.23: Bassie, het laatste uitgebreide driejaren-experiment (2017) in Ontario werd door de volgende canadese (conservatieve) regering de nek omgedraaid, lees ik in je link. Jammer voor de deelnemers, van wie velen in laaggewaardeerde, slecht betaalde baantjes werkten en wier kinderen dus opgroeiden in behoeftige omstandigheden.

Eén van de genoemde referentie-artikelen viel me op door de titel:

"The problem isn't giving people money when they don't work... it's taking it away when they do". Geschreven door Andrew Coyne in de canadese National Post. Dat is precies waar het om draait.

Mensen durven geen onderneming te starten of een baan te accepteren. Want als het bedrijf niet loopt of je bent je baan in de proeftijd kwijt? Hoe lang duurt het dan niet eer je met de hele papierwinkel weer een nieuwe uitkering hebt aangevraagd? Maar heb je voldoende inkomen achter de hand om van te leven, dan word je zelfzekerder en krijg je meer lef. Je voelt je, anders dan bij een WW-uitkering geen handophouder meer. Mensen kijken je niet meer scheef aan, wanneer je als werkloze in je tuin staat te schoffelen. Want iedereen krijgt hetzelfde bedrag.

Het is vreemd dat, zoals jij zegt, de canadese regering slechte ervaringen heeft met een basisinkomen verschaffen aan de oorspronkelijke bevolking. In het filmpje van Wilsam (VPRO's Tegenlicht) kwam uit eenzelfde proef onder Indianen in (ik meen) North-Carolina het tegenovergestelde resultaat. Drankmisbruik en lanterfanten vóór het basisinkomen werd verstrekt. Na verstrekking van basisinkomen activiteit.

Het filmpje is echt de moeite van het bekijken waard. Bregman praat ook heel gewoontjes en doet bepaald niet geleerd. Ook komt hij met allerlei leuke voorbeelden.

Reactie van Bert op 11 Februari 2019 op 12.58: Experimenteren met een basisinkomen is zoiets als experimenteren met een zwangerschap.
Als je het op beperkte wijze doet kan het heel leuk zijn, maar er komt geen kind uit voort.
Doe je het serieus, dan gebeurt dat wel en dan zit je eraan vast. Dat is ook mooi, mits je er met je partner weloverwogen voor hebt gekozen en je het (ook op langere termijn) kunt betalen.
In mijn boek "Plan voor een gelukkige samenleving" (zie Bol.com) beschrijf ik hoe dat kan en waarom het wenselijk en op den duur zelfs noodzakelijk is om een basisinkomen in te voeren, gefinancierd uit een nieuwe belasting op digitale betaaltransacties en via een zeer geleidelijk traject.

Overleden Reactie van Koos Dulfer op 11 Februari 2019 op 13.33: Typisch D66-achtig studeerkamerproject. Enwelhierom: Men rekent de zwarte- of erger, criminele economie niet mee. Altijd leuk om één of andere uitkering te genieten en daarnaast wiet te kweken, pilletjes draaien met een geschatte jaaromzet in NL van 19 miljard Euro, handel in roerende goederen, illegale uitzendbureaus, illegaal onderverhuren van een woning waar men zelf de huurtoeslag van opstrijkt, sekswerkers die een kinderbijslag, kinderopvangtoeslag- huurtoeslag- zorgtoeslag opstrijken etc.

Alors, ik heb ruim 30 jaar als 'intercedent' op uitzendbureaus gewerkt waarvan de laatste helft als DGA, durf gerust te zeggen aardig wat kennis te hebben van de arbeidsmarkt in ruime zin, en op mijn gezegende leeftijd van 70 lentes, dat alle mensen die ik ken die ooit, of nog steeds, één of andere uitkering genieten, er altijd zwart bijwerken of bijgewerkt hebben.

Als je dus een mooie uitkering hebt en er leuk in het zwarte circuit bijklust, dan ben je toch wel volkomen gestoord om een 'wit baantje' te zoeken? Pffff, moet je iedere morgen je wekker om half 7 zetten, je in de file storten en je de hele dag suf te werken voor een loontje waarop je al je toeslagen kwijtraakt?

In Den Haag waar onze volksvertegenwoordigers tussen de middag een hapje eten of een glaasje drinken, worden bediend door jongens en meisjes van over de hele wereld, legaal- of illegaal in NL die geen woord Nederlands spreken, wel ergens wonen. Die er legaal zijn dat werk vaak naast een uitkering doen, of illegaal op een vreselijke manier worden uitgebuit. Denk er om, ik ken ze hoor. Op de Denneweg en op het Noortdeinde. Dit heb ik toentertijd eens de betreffende inspectiediensten gemeld die om de zoveel tijd mijn bureau kwamen inspecteren. Daarop is één keer een controle over de horeca in dat gebeid gevolgd.

In heel deze discussie die op 'wetenschappelijke basis' dit expirement opgezet- en gaade heeft geslagen kan niets anders dan 'tunnelvisie' worden verweten. Neem bijv. in NL ook dat kortgeleden nog een keer aangetoond is hoe makkelijk het te frauderen is voor Polen met een WW-Uitkering. Een paar jaar geleden ging het over Roemenen en Bulgaren, voor die tijd over Turken en Marokkanen die soms wel 16 kinderen opvoerden voor de kinderbijslag, afgelopen week ging het ineens over tienduizenden mensen met een Wia- of Wajong uitkering die al jarenlang niet gecontroleerd zijn!!!

Alors2: In ons buurdorp woonde ene XY en die zat al jaren in de WAO. Had hier een leuk huisje opgeknapt en genoot met volle teugen van het leven op het boeren Franse platte land. Bon! Om de zoveel jaar moest hij echter naar het kantoor van het UVW om een dokter te laten beoordelen of hij inmiddels niet geschikt geworden was voor de arbeidsmarkt.
Een paar dagen voor de afspraak reisde hij naar NL, ging ergens een supermarkt binnen, trok dan een stapel volle bierkratten om. Dan werd hij fijn door de Politie afgevoerd en met het PV in de hand kon hij de UVW-dokter weer mooi bewijzen 'volkomen gestoord' te zijn.

Afijn (enfin) wie is er echter volkomen gestoord?

Kortom, geef voor mijn part iedereen een basisinkomen, dat scheelt erg veel bureaucratie, laat verder iedereen met rust hoe hij of zij verder in het leven denkt te kunnen rondkomen, en laat Politie en Justitie gewoon hun werk doen.

Reactie van Theodora Besse op 11 Februari 2019 op 14.45: Uiteraard Rob, heb ik je link naar het OESO-rapport proberen te lezen. Maar ik begreep meteen de eerste de beste tabel al niet. Dat het in het Engels is geschreven bevordert ook niet de duidelijkheid. Wat moet ik me bijvoorbeeld voorstellen bij: "Transfers received by working-age individuals in low and high-income groups, 2013 or latest year available"? of bij "per-capita benefit spending"?

Dus ging ik op zoek naar een NL versie. Maar ik kwam terecht op de website van Basisinkomen.nu met het artikel: "OECD creëert verwarring over Basisinkomen". Alsmede bij een artikel van de hand van Rutger Bregman: "Luie journalistiek van Elsevier en het Financieele Dagblad over het basisinkomen". Deze media hadden namelijk klakkeloos de conclusie van OESO-rapport overgenomen. De inleiding van Bregman's artikel luidt:

"In Canada, Finland en Silicon Valley is er een serieuze discussie aan de gang over het basisinkomen. Zelfs Mark Zuckerberg en Elon Musk zijn nu voor. Ondertussen heeft rechts Nederland nog het idee dat het hier om een onbetaalbare, linkse fantasie gaat. Maar is dat wel zo?"

Vervolgens legt Bregman uit dat het uitgangspunt van het OESO-rapport verkeerd is en waarom. De OESO ziet het basisinkomen als een totaal van alle uitkeringen, die je gelijk verdeelt over alle uitkeringsgerechtigden. "Dat is geen basisinkomen", zegt Bregman en hij legt vervolgens uit wat het basisinkomen dan wel is:

"Een onvoorwaardelijke regeling die ervoor zorgt dat niemand onder de armoedegrens uitkomt."

Net als in VPRO's Tegenlicht legt hij in heldere en simpele taal uit wat zijn bezwaren zijn tegen het OESO-rapport en de artikelen in Elsevier en het Financieele Dagblad. Zo stelt hij de vraag: Wat kost het (Nederland) om de armoede uit te roeien? Antwoord:

"Het Sociaal en Cultureel Planbureau heeft dat uitgerekend: 2,2 miljard euro per jaar. Dat is ongeveer 0,3 procent van ons nationale inkomen. Ter vergelijking: Nederland geeft jaarlijks 4 miljard uit aan sigaretten en 95 miljard aan de zorg. Het uitroeien van de armoede is, kortom, vrij goedkoop."

Het kost in ieder geval niet de 200 miljard per jaar die Elsevier noemt. Bovendien zullen allerlei (onzichtbare) uitgaven verminderen. Ik citeer Bregman nog even, omdat hij het beter kan verwoorden dan ik:

"Neem alleen de armoede onder kinderen: in de VS worden de kosten van kinderarmoede (in termen van een duurdere zorg, meer criminaliteit, lagere productiviteit en lagere belastingopbrengsten) op 4 procent van het nationaal inkomen geschat. In het Verenigd Koninkrijk is het 3 procent en in Nieuw-Zeeland 4,5 procent. Er is in Nederland geen vergelijkbaar onderzoek gedaan, maar stel, we zetten de kosten van kinderarmoede in Nederland heel conservatief op 1 procent van het bbp. Dat is alsnog 6 miljard euro per jaar: drie keer zoveel als het uitroeien van de armoede hier zou kosten."

Reactie van Bert op 11 Februari 2019 op 16.21: De wezenskenmerken van een basisinkomen zijn, dat het onvoorwaardelijk is en voor onbepaalde tijd. In beginsel zelfs voor altijd.
Dat maakt dat -echte- experimenten ermee eigenlijk per definitie onmogelijk zijn. In mijn ogen zijn ze dan ook niet bijster zinvol. Misschien met uitzondering van het langdurige experiment in Canada (Dauphin Manitoba) in de jaren zeventig. En zelfs dat geeft alleen (beperkt) inzicht in de relatie tussen basisinkomen en arbeidsparticipatie.
Als er één onderwerp is in de maatschappelijke discussies dat gekenmerkt wordt door vaagheid, verwarring, door elkaar gehaalde definities en verborgen argumenten, dan is het wel de discussie over het basisinkomen. Rutger Bregman, die zo ongeveer met het onderwerp wordt vereenzelvigd, verandert elk jaar van standpunt over het soort basisinkomen/ basiszekerheid/ negatieve belasting/ burgerschapsdividend dat hij bepleit. En zijn uitspraken over de financiering zijn op zijn best vaag te noemen, zo niet onzinnig.
De voorstanders zijn hopeloos verdeeld over zo ongeveer alle aspecten en hebben geen uitvoerbare ideeën over de financiering en de uitvoering. Anders dan in Frankrijk zijn er in Nederland nog geen volksvertegenwoordigers die ervoor durven pleiten. En dat zal dus nog wel even zo blijven.

Het hardnekkige misverstand, mede in de hand gewerkt door experimenten zoals in Finland en in een aantal Nederlandse gemeenten, dat het basisinkomen een soort variant is van een bijstands- of werkloosheidsuitkering helpt de discussie niet vooruit. Ook het waanidee dat het iets te maken zou hebben met armoedebestrijding is desastreus voor de discussie.

Het basisinkomen is universeel en dus vooral bedoeld voor de werkenden. Dat het (uiteindelijk) de bijstandsgerechtigde verlost van de huidige knellende uitkeringsvoorwaarden is mooi, maar bijzaak.
Ondanks de riante bedrijfswinsten daalt de Arbeids Inkomens Quote al jaren gestaag. De stagnerende lonen worden door vele deskundigen (Klaas Knot DNB bijv.) gezien als een probleem.
Heeft iemand een beter idee hoe de besteedbare gezinsinkomens omhoog kunnen worden gebracht, anders dan via een basisinkomen?

Reactie van Theodora Besse op 11 Februari 2019 op 17.15: Bert, ik ben het met je eens dat tijdelijke experimenten met een basisinkomen geen zin hebben. In Alaska is het gewoon permanent ingesteld en daar werkt het tot ieders tevredenheid, als ik Tegenlicht mag geloven.

Maar wat je verder beweert blijft zonder voorbeelden of links in de lucht hangen. Waarom mag bijvoorbeeld armoedebestrijding geen doel zijn van het basisinkomen? Waarom is het basisinkomen vooral bedoeld voor werkenden? In welk opzicht, waar en wanneer verandert Rutger Bregman steeds van standpunt? Voorbeelden en links graag.

Persoonlijk vind ik hem buitengewoon helder overkomen. Hij wordt natuurlijk niet voor niets in Tegenlicht gevraagd, noch als gastspreker tijdens een internationaal economisch forum (in Davos). En zijn boek is niet voor niets in 32 talen vertaald en meer dan 250.000 keer verkocht. Ik ga het ook kopen.

Reactie van Bert op 11 Februari 2019 op 18.07: Dank voor je reactie Theodora. Koop naast het boek van Bregman ook dat van mij zou ik zeggen :-)

Het voorbeeld van Alaska betreft geen echt basisinkomen, maar een aandeel in de opbrengst van de exploitatie van oliebronnen in Alaska. Alle burgers krijgen het, dus in die zin is het universeel (in Alaska). Het levert een bedrag op dat jaarlijks wisselt (want het is afhankelijk van het bedrijfsresultaat) en het is veruit onvoldoende om van te leven. Aangezien de bron (fossiele brandstof) eindig is, houdt het een keer op. Het is dus niet permanent.

Armoedebestrijding is een kwestie van (meer) geld geven aan de armen. Dat kan op de meest directe manier door de uitkeringen en het minimumloon te verhogen. Het hoeft dus helemaal niet per se in de vorm van een basisinkomen. Door het basisinkomen te koppelen aan armoedebestrijding wordt de aandacht afgeleid van het m.i. zeer wezenlijke aspect van het universele karakter ervan. En er zijn nou eenmaal véél meer werkenden dan uitkeringsgerechtigden.
Wil je hun steun verwerven zul je duidelijk moeten maken dat ook zij (juist zij) er belang bij hebben. Dat de koppeling met armoedebestrijding wordt gelegd heeft waarschijnlijk te maken met de gangbare ideeën over de financiering via verhoging van de huidige belasting op arbeidsinkomen. Dat zou betekenen dat het voor de werkenden vestzak-broekzak wordt. Zo'n financiering is volgens deskundigen (prof Bas Jacobs o.a.) onmogelijk. Ik ben het daarmee eens. Daarom pleit ik in mijn boek voor een geheel andere wijze van financiering.

De veranderende standpunten van Bregman kun je vinden op De Correspondent. Ik heb ze in feite genoemd: eerst was Bregman voorstander van een (echt) universeel basisinkomen, vervolgens van "Basiszekerheid", een soort negatieve belasting voor de armen, waar de rest van het volk niets mee opschiet en nu praat hij over "Burgerschapsdividend", afschaffing van het erfrecht e..d. Geeft niks hoor, er zijn allerlei ideeën in omloop. Alexander de Roo bijvoorbeeld, de voorzitter van de Vereniging Basisinkomen, pleit voor een soort 'gezins'basisinkomen. Ook hij denkt blijkbaar dat een universeel basisinkomen niet haalbaar is.

Er is volgens mij geen goede reden om de ideeën van Bregman tot evangelie te verheffen. Bregman is inderdaad wereldberoemd en verdient alle lof voor het op de agenda zetten van dit onderwerp. Ik wijs er alleen op dat hij geen concrete ideeën aandraagt voor de financiering en de invoering.
Hij volstaat met te zeggen 'dat het moet kunnen'. Ik vind dat te mager.

Reactie van Theodora Besse op 11 Februari 2019 op 18.43: Bert, dankjewel voor de uitleg. Ik zal het een en ander opzoeken, want het onderwerp interesseert me.

Ik heb gekeken op Boekwinkeltjes.nl (via welke site ik altijd boeken koop) en op Bol.com. Op beide websites kost je boek €25,66. Daar komen (naar Frankrijk) de verzendkosten nog bij. Dat is te duur voor mij. Het boek van Bregman kost €15 bij Bol.com en €10 bij Boekwinkeltjes.nl. Ook daar komen uiteraard de verzendkosten naar Frankrijk bij.

Ik geef toch de voorkeur aan het boek van Bregman en niet alleen vanwege de prijs. Ik vind dat hij alles heel helder en simpel uitlegt en gewone taal gebruikt. Dat houdt de aandacht vast en zorgt voor een goed begrip.

Reactie van wilsam op 13 Maart 2019 op 11.41: Rutger Bregman was dit jaar te gast op het World Economic Forum om over zijn boek te spreken. In plaats daarvan deed hij een oproep om gewoon belasting te betalen in plaats van aan filantropie te doen. Sindsdien is hij de talk of the town. Het bracht hem bij Fox News, maar dat werd niet uitgezonden. En nu dus de Daily Show, zie de video in het artikel in het AD.