Het verhaal achter de naam (27) : Cinq-Mars-la-Pile

In de vorige aflevering van Het verhaal achter de naam vermeldde ik terloops de plaatsnaam Cinq-Mars-la-Pile (Indre-et-Loire), een dorp aan de Loire. Wat is daar ooit op vijf maart (cinq mars) gebeurd? Niets! Helemaal niets! De naam heeft niets te maken met het cijfer cinq, en nog veel minder met de maandnaam mars. En ook de 'vijf strijders' (quinque martes) die enkele lokale erudiete notabelen erin zagen zijn er nooit geweest. Die vijf Romeinse strijders zouden onder de oude graftoren (pile funéraire) zijn begraven, die aan het einde van de tweede eeuw bovenop de heuvels langs de Loire is gebouwd - en daar nu bijna 2.000 jaar later nog steeds staat.

Men heeft de naam later ook uitgelegd als Cinq Marqs, vijf stenen palen die op die graftoren stonden. Dat er dat maar vier waren mocht niet deren: de vijfde was eraf gewaaid. De echte uitleg is in de oude vormen te vinden: al in 915 schrijft men over terra Sancti Medardi, en ook François Rabelais heeft in zijn Gargantua in de 16^e eeuw nog over la pile Sainct Mars. Cinq-Mars is eigenlijk Saint-Médard: de parochie en de plaats zijn vernoemd naar de heilige Medardus.

Medardus wordt sowieso vaak met Marcus verward of anderszins niet meer herkend. In de meeste gevallen gaat het om de populaire bisschop Medardus van Noyon uit de vierde eeuw. Zo luiden voor Saint-Marc-sur-Couesnon (Ille-et-Vilaine) de oudste vormen uit de dertiende eeuw ecclesia Sancti Medardi super Coesnon: duidelijk Medardus en niet Marcus. Medardus komt ook meerdere malen voor als Saint-Mars, Saint-Mard, Saint-Méard, Saint-Mézard (in de Gers) en zelfs drie keer als Saint-Merd. Ook in Domart-en-Ponthieu (Somme) en Damas-aux-Bois (Vosges) vinden we oorspronkelijk de heilige Medardus, hier niet in combinatie met saint/sanctus maar met het oudere dominus, dat hetzelfde idee van heiligheid weergeeft.

---

Nog veel meer heiligen ontmoeten? Alles weten over de geheimen achter de Franse plaatsnamen? Het kan zeer binnenkort in Waarom Lyon geen Dijon heet, uitgegeven bij Batavia Publishers. Dit mooi vormgegeven boek ligt vanaf half juni in de boekhandel, en u kunt het boek via deze link nu alvast bestellen bij de uitgever.