Illusies van een expat

De Illusie van de Expat

In het gunstigste geval kunnen expats zich na verloop van tijd nauwelijks nog voorstellen hoe hun leven in het land van herkomst was. Bijna iedereen “romantiseert” aanvankelijk — positief of negatief. De mens lijkt behoefte te hebben aan een beetje zelfmisleiding, vermoedelijk om het innerlijk evenwicht te bewaren: zolang hij het gevoel heeft dat hij in den vreemde woont, blijft hij zijn vroegere woonplaats idealiseren óf verguizen. Wat per saldo hetzelfde effect kan hebben op de gemoedsrust, alleen met andere argumenten.

De twee werelden werken als communicerende vaten: de levendige actualiteit wordt voortdurend naast een verzachte herinnering gelegd. Zo ontstaat een botsing tussen een verleden dat langzaam vervaagt tot een vergeeld beeld, en een heden dat in felle kleuren voor ogen staat. Dat effect wordt sterker wanneer landgenoten elkaar vasthouden — vaak met de stelligheid van mensen die zeker weten hoe dingen “hoorden”, ook al is dat inmiddels een reconstructie met meer nostalgie dan empirisch bewijs.

Kijk naar Amerikaanse maffiafilms: personages spreken met een quasi-Italiaans accent en koesteren tradities waarvan de oorspronkelijke betekenis vrijwel verdwenen is. Het is geen kwaadwillendheid, maar een vorm van bescherming. De schijn ophouden voelt veiliger dan loslaten. En bovendien: zonder dat accent zou de film half zo lang duren — niemand kan zo uitgebreid groeten als een nostalgische Siciliaan.

Deze dynamiek is geworteld in de acculturatiepsychologie. Nostalgie fungeert als verdedigingsmechanisme: selectief herinneren geeft stabiliteit in een onbekende omgeving. Hoe dreigender de nieuwe cultuur wordt ervaren, hoe sterker de oude wordt opgepoetst. En in etnische enclaves voedt die reflex de “mythe van terugkeer”, waardoor men blijft leven in een karikatuur van het verleden. Een terugkeer die vooral populair is bij mensen die hem nooit daadwerkelijk plannen.

Professionals herkennen het patroon. Na zes tot twaalf maanden verdwijnt de eerste roes en ontstaat verwarring. Goede relocation-programma’s doorbreken daarom de enclave-reflex en bouwen lokale netwerken op. Therapeuten vragen dan: “Wat mis je werkelijk — en wat heb je verzonnen om het gezelliger te maken?”

Tradities hebben waarde, maar ze mogen niet het enige venster zijn waardoor men de nieuwe wereld beziet. Het verleden hoeft niet te verdwijnen om ruimte te maken; het mag meegaan, maar niet regeren. Kortom: niemand heeft ooit geprofiteerd van het voortdurend vergelijken van croissants met oliebollen.

Uiteindelijk groeit het besef dat integratie niets afbreekt, maar toevoegt. Het verleden blijft; het heden wordt ruimer.  Groeten, FV -arrivé en France en 1983

  • Jako

    Een Expat is iemand die voor zijn werk tijdelijk in het buitenland woont, daarom niet integreert en vervolgens weer terug gaat naar eigen land. Dit verhaal lijkt mij te gaan over een emigrant en niet over een Expat. 

  • Ingrid de Eerste

    Ik beschouw mijzelf niet als een expat. Ik heb ook geen Nederlandse kring. Ik woon hier gewoon. Ik heb hier 20 jaar gewerkt met veel plezier. Verder vind ik het verhaal warrig.

  • Louise (68 Haut Rhin)

    Ik snap er ook niet veel van. Ik ben in 1979!! gewoon verhuisd, vervolgens gewerkt, getrouwd, kindjes gekregen in een ander land dan mijn geboorteland. Het had net zo goed in Friesland gekund. 

  • Peter A. Schrage

    Sja weer zo een "benoeming" die voortkomt uit de Marketing, omdat het zo lekker verkoopt.

    Ben meer dan 40 jaar verantwoordelijk geweest voor werknemers die met hun gezinnen werden gevraagd om voor het bedrijf waar zij voor werkten, zich tijdelijk te vestigen in een voor hem/haar en de partner en kinderen in een ander land, met een bepaalde opdracht.                                                                                                    Een Expat is zoals Jako het in z'n eerste zin omschrijft. Het karakter is tijdelijk, er is een omschreven opdracht en er is een terugkeer moment. De meeste van alle zaken -integratie-taal-onderwijs kinderen-pensioen-medische zorg-fiskaal-carriere partner- etc etc die met deze tijdelijke overplaatsing te maken hebben worden voor een groot gedeelte door het bedrijf ondersteund en verzorgd. (dit was mijn beleid overigens, want de overplaatsing was duur en er moest ook gezorgd worden dat het assignment het resultaat opbracht). Het voorgaande maakt duidelijk dat een Expat een totaal andere "lading" dekt, dan de lezers van deze site. Het merendeel van de lezers zijn emigranten en hebben zelf besloten om ons elders, te vestigen. We hebben onze eigen opdracht en er is niemand die ons vertelt wat wel en niet kan ivm het verblijf waarvoor WIJ gekozen hebben. Wilde dit ff kwijt. 

  • Peter A. Schrage

    In vervolg op mijn reactie voor het rechtzetten van de gebruikte term "Expat" in de bijdrage van de Heer Voogt, die vanuit mijn optiek nogal "academisch"overkomt, zijn er zowel vanuit de definities Emigrant en Expat wel overeenkomsten te vinden. Vooral ivm het tijdelijke verblijfs karakter van Expat en het in principe "permanent" verblijf van Emigrant, zijn er vooral ivm integratie grote verschillen!

  • Frans VOOGT

    vind het absoluut prima om de term "expat" niet te gebruiken. Ik vond dat modern staan maar helemaal juist is het niet. Als er meer reacties komen zal ik het veranderen. Ik vind het wel bijzonder dat dit het enige punt lijkt te zijn waarop gereageerd wordt. Inhoudelijk zie ik niet veel reacties...

  • Peter A. Schrage

    Maar Mijnheer Voogt ik denk dat ik inhoudelijk heb gereageerd, o.a. referentie aan het Marketing aspect van de term Expat, want dat is "modern" (het is helemaal niet juist om de term Expat te gebruiken als het de lading niet dekt) U verwijst in uw bijdrage naar "Emigratie" dit is  "onvoorwaardelijk vertrek". Expat zijn is voorwaardelijk een belangrijk verschil in alle aspecten van een verblijf als emigrant buiten het land van herkomst. Er zijn wat integratie en aanpassingen enige referenties en daar zouden we over kunnen filosoferen. Maar aspecten als veiligheid en "zekerheid" zijn hele grote verschillen tussen Expat en Emigrant. Het gedrag tijdens het verblijf worden daardoor in belangrijke mate bepaald.

  • Robert

    Beste Frans, het maakt mij persoonlijk niet zoveel uit welke terminologie gebruikt om de vertrekkers uit NL te duiden. Ikzelf herken mij niet in de zogenaamde 'etnische enclaves' omdat er in de Sud Vendée waar mijn vrouw en ik wonen domweg niet voldoende Nederlanders wonen die wij kennen om zo'n enclave te starten, overigens zien we dit wil gebeuren bij de hoeveelheid Engelsen die we kennen en in de buurt wonen. Er is een soort van subcultuur ontstaan waar de Engelsen elkaar ontmoeten, er word een gratis Engelstalig magazine uitgegeven waarin de Engelsen onderling diensten aanbieden etc. Vaak spreken de Engelsen zeer gebrekkig of geen Frans. Daarentegen hebben wij ons gewoon geïntegreerd, gaan om met de Fransen, de buren en anderen (ook met de Engelsen) en hebben een druk sociaal leven hier.
    Nostalgie beleven we wanneer we naar NL reizen voor familiebezoek, een kroketje, een haring met een uitje, Nederlandse kaas van de markt in Haarlem etc. De 'mythe van de terugkeer' kennen we niet omdat we weten dat we hier op onze plaats zijn. Nogmaals, dit is hoe mijn vrouw en ik het persoonlijk beleven na 10 jaar permanent hier te wonen. 

  • Cornelis Robat

    In deze omgeving (70) zie je dat ook wel. NL-ers die clusteren. Bepaalde streken zijn populair. De laatste jaren merk ik op, keren veel (ouderen) mensen terug naar NL. Heeft veel te maken met medische dingen of kleinkinderen. Af en toe hoor je ook van heimwee. Opvallend, vind ik, dat van de partners er vaak één is die de franse taal redelijk goed spreekt en de andere helft het wel gelooft, gewoon net zo makkelijk.

  • Germaine Princen

    Ik begrijp niet waarom je deze bijdrage deelt, je geeft geen introductie maar valt meteen binnen. Het lijkt er op dat je de tekst uit een ander, bredere, tekst heb gekopieerd. Je verhaal komt wat warrig over. Wat is je doel om dit met ons te delen? Woon je zelf in Frankrijk op een plek waar Nederlanders zich klonteren en niet integreren met de fransen en hun culturen? Ken je Nederlanders die maar praten in nostalgische termen over Nederland en negatief zijn over Frankrijk waar ze zelf naartoe verhuisd zijn? Ja, soms gebeurd dat hier ook. Maar mijn vraag is, vanwaar deze bijdrage en wat wil je dat de lezer ermee doet?

  • Lodewijk Lievendag

    De eerste twee alinea's lijken me een gevalletje projectie. De overige alinea's betekenen voor mij in ieder geval helemaal niets. 

  • Jeannette

    Een beetje overdreven allemaal en nogal hoogdravende taal die ik lees; de meeste mensen (maar lang niet allen) die op dit forum actief zijn, komen naar Frankrijk na of rond hun pensioenering en het gros vertrekt ook weer na 15 gelukkige jaren in hun eigen bubbel te hebben geleefd.
    Wat is het probleem om de taal niet te leren en om niet met Fransen om te gaan? 

    Wat is er erg aan om doodgewoon niet te (willen) integreren maar alleen domweg gelukkig te leven in dit land?
    Nederland ligt om de hoek, je kunt er geregeld heen in de meeste gevallen.

    Ik geloof niet dat er veel naar therapeuten wordt gegaan en relocationprogramma's zijn ook niet van toepassing geloof ik.

    Dus inderdaad: wat wil je met dit bericht zeggen eigelijk?

  • Andreas Chatziantoniou

    Voor een deel herken ik het wel, maar een ander deel lijkt dan toch sterk van de persoon afhankelijk te zijn.

    Mijn vrouw en ik zijn in 1993 van Berlijn naar Utrecht verhuisd (geëmigreerd). Zeker in het begin heben we er alles aan gedaan om zo ver mogelijk uit de expat-bubble te blijven. 

    Nu met een tweede huis in LDF ben ik deeltijd-expat (ben er om en om een week in NL of FR).

    Mis ik iets uit mijn landen van herkomst? Eten, vooral eten. Ga nog regelmatig naar DE om eten te kopen dat ik in NL niet krijg. Neem ik iets mee vanuit NL naar FR? Soms. Vanuit FR naar NL? Zeker.

    Tradities: er zijn tradities die wil je wel in stand houden voor jezelf, maar bij andere lijkt dit niet echt nodig of spreekt het je niet aan. Soms begin je in het nieuwe thuisland aan tradities die je in het land van herkomst helemaal niet belangrijk vond.

    Spreek ik nu in FR met Nederlanders af? Ja, graag zelfs. Maar ik heb veel meer contact met Fransen. 

    Het is dus niet zo zeer een wetmatigheid, maar meer een persoonlijk iets. 

    Kijk ik naar ons dan zie ik opportunisten. Best of both (of bij ons three) worlds. Wat ik hier/daar/ergens niet kan doen, doe ik dan in een andere omgeving. Cherrypicking in optima forma.

    Omdat dit voor ons de tweede "emigratie" is, weten we wat er op ons afkomt. Is er sprake van een roes? Was er ontnuchtering? Nee. Omdat we een ding weten: ergens anders is het niet beter of slechter, maar gewoon anders.

    De redenatie in het stukje van Frans heeft er ook met de tijd en de afstand te maken. De "maffia-types" gingen vanuit Italië naar de VS om een nieuw leven op te bouwen en misschien ook om af te sluiten met hun verleden. Maar neem de expat/migrant van tegenwoordig. Binnen een paar uur zit je binnen Europa weer in het land van herkomst. Nieuwsvoorziening dmv internet en communicatie met je smartphone zorgen voor een andere manier van omgaan met het thuisfront dan in 1850/1900. 

    Dus voor mij geen "mythe van terugkeer" of een exclave. Geen romantisering maar kijken wat er gebeurt. Trouwens heb ik dit in vele jaren internationaal werken ook al gebruikt. Was de (werk)cultuur in een land heel formeel ging ik informeel doen, was het heel informeel was juist ik diegene die op streepjes ging staan :-)

    Frans schrijft:  Hoe dreigender de nieuwe cultuur wordt ervaren, hoe sterker de oude wordt opgepoetst.

    Hier heb ik de meeste moeite mee. De cultuur van je nieuwe omgeving is iets wat de drijfveer was om er naar toe te gaan. Kijk naar dit forum of 20 jaar afleveringen van Ik Vertrek: de motivatie is een verlangen naar minder regels, meer dolce vita en vooral beter weer :-)
    Dus zullen migranten niet snel zeggen dat de nieuwe cultuur dreigend is. Dit is dus in 2025 duidelijk anders dan voor de mensen die in 1900 op een boot stapten. Vandaar dat je in de VS grote concentraties ziet van ethnische groepen. De Nordics leven dus in Wisconsin en Michigan, de Duitsers in Pennsylvania, de Hispanics meer in het Zuiden, en in iedere stad heb je wel een Chinatown, Koreatown, Little Italy, enz. 

    Maar de Nederlander/Duitser/Engelsman van vandaag zoekt in de Zuid-Europese landen een huis met rust en ruimte.

  • Robert T

    Tja als expat, ooit in mijn werk,  ging ik om met expats, tijdelijke klussen voor de UN of andere organisaties in verre landen. Je ging om met je directe collegae en je woonde tijdelijke in een bepaalde omgeving en of land. Daar verbond je met elkaar om werkredenen of om stoom af te blazen. Ieder wist vandaag beste vrinden en morgen een andere standplaats. Dat had wel tot gevolg dat je soms erg openhartige gesprekken voerden met elkaar. Dat had wel wat. 

    Als emigrant ben ik naar France gekomen om hier te leven, te werken en gewoon te zijn en te genieten, ruimte om ons heen, en hier onze thuisplek verkeren we hoofdzakelijk in Franse kringen, voornamelijk door het werk en hoe wij buitenaf doch zeker niet geïsoleerd wonen... 

    De zo benoemende cultuurverschillen maakt het in andere landen/continenten voor mij juist aantrekkelijk. kennis maken en eten uitwisselen en 'hoe je dingen doet en "het culturele anders" accepteren.  Ik wil graag met mensen omgaan met wie ik kan sparren , elkaar begrijpen /gedachten spinsel uitwisselen en een ruime tolerante  blik hebben op de wereld en het leven. Of ze Frans, Engels of Duits, Zwitsers of Cambodjaans, Indiaans zijn of wat dan ook zijn, maakt voor mij geen enkel verschil.. Juist die verschillen hebben me erg verrijkt. 

    Het samenklonteren van nl-talige bij elkaar zie ik als een bijzonder fenomeen, immers je kiest je vrinden en kennissen privé niet op taal maar heel andere dingen zoals ik dat ervaar.  En zo doen we ieder ons ding zoals we ons daar prettig bij voelen bij en/of met taalgenoten of met anders talige op ontdekkingsreis... 

    Tot slot: soms als je buiten Nederland bent geweest en je komt dan weer terug dan kan het zijn dat je Nederland, soms figuurlijk en letterlijk , wat als klein ervaart.  

  • Dennis & Lupita

    Het is mij ook niet helemaal duidelijk wat die illusie genoemd in de titel dan precies is. Uit het stukje kan ik weinig opmaken.

  • Frans VOOGT

    Ik hoef echt geen teksten van een ander te kopiëren om een bladzijde vol te krijgen Germaine.  En ja : ik ken behoorlijk wat Nederlanders hier die alleen maar op nostalgische manier over Nederland praten, want ik ben die in de afgelopen 42 + jaar in Frankrijk zat tegengekomen. Maar misschien woon je nog niet  lang genoeg in Frankrijk om dit te hebben geconstateerd...soms ontbreekt het mensen ook aan observatievermogen. En verder doe je met mijn bijdrage wat je wilt !

  • Germaine Princen

    Ik heb niet bedoeld te zeggen dat je een tekst van een ander hebt gekopieerd maar een stuk uit een tekst van jezelf hebt gehaald en hier hebt gebruikt.

    Zoals mensen al eerder schreven in reactie op jouw observaties, het hangt er helemaal vanaf waarom je in Frankrijk woont, hoe je in je levensonderhoud voorziet maar ook waar je woont. Om dan toch even een kijkje in mijn privé te geven:

    In de Finistère (29100) is geen grote groep Nederlanders te vinden, laat staan dat ze samenklonteren. Ik ken er, zeggen en schrijven, 4. Waar ik overigens wel contact mee heb, zo nu en dan. En dan mopperen we lekker over de Franse bureaucratie om vervolgens weer over te gaan tot de orde van de dag.

    Voor de rest ga ik om met Franse vrienden en vriendinnen die ik al meer dan 37 jaar ken. Zing in een frans koor. Zit op Franse les met een Duitse, Italiaanse en een Syriër. Ga ik regelmatig naar een Cafe Polyglotte waar fransen graag in de praktijk Engels willen leren spreken met Engelssprekenden, of Duits, of Spaans, of esparanto of gewoon Frans. Afhankelijk van de aanwezigen worden er groepjes gemaakt en kan je kiezen bij wie en bij welke taal je je aansluit. Aangezien ik de enige Nederlandse ben zal er nooit een groepje Nederlands ontstaan en ik zou me daar ook niet bij aansluiten. Heb ik geen behoefte aan. Ik woon nog niet zo lang in Frankrijk, ruim 5 jaar, maar kom hier al heel erg lang. Ik kende daardoor al enorm veel mensen die hier geboren en getogen zijn. Ik woon en leef hier met de mensen van hier. Ik heb geen koophuis, geen gites, geen BenB maar ben wel met (vervroegd) pensioen. Betaald werk vinden is mij niet gelukt.

    Kortom mijn observatie is anders dan die van jou, ik herken jouw observaties niet op de plek waar ik woon en leef. Ik herken het wel in de oproepen van leden op dit forum die op zoek zijn naar Nederlanders die in hun buurt wonen om contact mee te hebben.

  • Robert T

    Qoute heer Voogt: Tradities hebben waarde, maar ze mogen niet het enige venster zijn waardoor men de nieuwe wereld beziet. Het verleden hoeft niet te verdwijnen om ruimte te maken; het mag meegaan, maar niet regeren. 

    Dat wel een goede observatie, immers we nemen onszelf mee naar ' de nieuwe woonplek in een ander land'. En wij voegen als nieuwe bewoner in dit land hopelijk weer toegevoegde waarde toe aan ons huidige omgeving...en omgekeerd worden we beinvloed door de plaatselijke gebruiken.  

    tja en dan hebben we weer de acculturatie te pakken... 

  • Frans VOOGT

    In elk geval heeft m'n post  reacties teweeg gebracht die stuk voor stuk interessant zijn  ! Ik denk dat iedereen het vanuit z'n eigen 'bubbel' ziet. Zo lees ik de post van iemand die helemaal niet 'wilde integreren' en zich ook niet voor de Franse taal lijkt te interesseren. Ik vind dat prima, mits op eigen kosten...