Nederlanders.fr
Het verhaal achter de naam (3) : Lavaur
Men vroeg mij naar de betekenis van de naam Lavaur, een plaats in de Dordogne op de grens met de Lot-et-Garonne, nabij Villefranche-du-Périgord. Natuurlijk ga ik daar dan achteraan, en waarom niet even hier delen?
Lavaur dus, dat een oudste vorm uit 1311 kent, de Vauro. Dat geeft al aan dat Lavaur, net als Laval (zie enkele weken terug), een aangeplakte samenstelling is van het lidwoord la, en het basiswoord vaur. In de Dordogne zijn die aaneenplakkingen van lidwoord en zelfstandig naamwoord vrij frequent.
Vaur is een Occitaans woord, een vrouwelijke vorm, vooral gebruikt in plaatsnamen, op basis van een mannelijk woord vaur, vauri, dat afkomstig is uit het Keltisch. Vaur betekent zoveel als ravijn, afgrond, kloof, en meestal loopt er in dat ravijn of die kloof dan ook wel een riviertje, want de betekens “ondergronds stromend water” is een van de betekenisvelden van het Keltische stamwoord vabero.
De vorm vaur kom je vooral tegen in het westelijke gedeelte van het Occitaanse taalgebied, meer oostelijker is de vorm vabre gebruikelijker, zoals in de plaatsnaam Vabres in de Cantal.
Andere vergelijkbare namen in de buurt: Lavaur (Tarn : oudere vormen Vauro 1035 en Lavaur 1145), Lavaur (Corrèze : ad illa Vaber 865 – toen al met lidwoord!) en Vaour (Tarn : Vaor 1120).
Dus, schroom niet en vraag, en anders kies ik de volgende keer zelf weer … er zijn nog zoveel verhalen te vertellen!
Elsemari van Winden
Wat leuk dat u dit uitzoekt.
Wij wonen in een huis genaamd La Quintou, heeft u enig idee wat deze naam betekent?
Met vriendelijke groet,
Elsemari van Winden
6 Jan 2017
Jeroen Sweijen
Beste Elsemari, ik heb je een privé-berichtje gestuurd om wat meer informatie. Dank!
6 Jan 2017
Jeroen Sweijen
Ik heb 'm gevonden, Elsemari, in het noordwesten van de gemeente Montcléra (Lot). Op de IGN-kaart staat het als Laquintou vermeld, in één woord.
Zonder oude vormen is het zeker voor een buurtschap nooit zeker, maar op basis van vergelijkbare namen, vermoed ik het volgende.
Je bent vast wel bekend met het Middeleeuwse begrip tiende, belasting in nature waarbij de boer of horige een tiende deel van zijn oogst aan zijn heer moest betalen (of abdij, naar gelang waar hij bijhoorde). Zo'n tiende deel werd geïnd en opgeslagen in een tiendschuur. In het Frans, la dîme, en een grange dîmière of grange de la dîme. We hebben hier hoogstwaarschijnlijk te maken met hetzelfde principe, alleen was de belasting even iets duurder: het gaat om het vijfde deel van de oogst: dat geeft quint- aan (denk aan Charles Quint, voor Karel de Vijfde).
-ou is hier een Occitaans achtervoegsel (dat niets maar dan ook niets met où te maken heeft), dat een plek of een gebouw aangeeft. Quintou betekent dus zoveel als de plaats, de schuur, het gebouw, waar dus die vijfde-deelsbelasting geïnd en opgeslagen werd.
Even een slag om de arm houden: zonder oude vormen en specifieke kennis van de plek is het nooit 100% zeker, maar ik vermoed in de goede richting te zitten!
Veel groeten -- Jeroen
6 Jan 2017
Overleden
Theodora Besse
Jeroen, ik waag het om met je van mening te verschillen. Je schrijft:
"ou is hier een Occitaans achtervoegsel (dat niets maar dan ook niets met où te maken heeft), dat een plek of een gebouw aangeeft."
Wanneer het een plek of gebouw aangeeft, heeft het dus alles te maken met où. Een plek is hetzelfde als "daar waar" oftewel où. Zo heb ik altijd vermoed dat de naam van het dorp waar ik zelf woon (L'Affenadou) betekent: de plaats waar (où) het hooi wordt opgeslagen (fenum is hooi in het Latijn). Jij bevestigt dat met het bovenstaande.
Het boekje over plaatsnamen in de Cevennen meldt over de plaatsnaam L'Affenadou:
"occitan afenador "dépôt de foin", dérivé de fen (du latin fenum) "foin"."
Ook dat betwijfel ik, omdat de oude naam van L'Affenadou "La Fénadou" was. De a hoorde dus oorspronkelijk bij het lidwoord en niet bij fena. (Tenzij in de oude naam de a foutief bij de L was getrokken.)
Over het achtervoegsel -ou wordt niets gezegd in de verklaring, ook niet in de inleiding van het boekje.
6 Jan 2017
Jeroen Sweijen
Theodora, goeiemiddag :-)
Natuurlijk heeft het semantisch wel met elkaar te maken, maar dat is toevallig. Natuurlijk is een plek een "waar" en dus een "où", maar die twee vormen zijn toevallig identiek! Qua oorsprong zijn dat vraagwoord en dat achtervoegsel verschillend.
En ja, L'Affenadou of La Fénadou is de plaats waar hooi wordt opgeslagen, van fenum, latin voor hooi, waar ook het Franse woord fenaison vandaan komt. Maar het achtervoegsel is dus niet hetzelfde als het vraagwoord, al lijkt het vormelijk op elkaar en is de semantiek natuurlijk erg dichtbij. Als je me even de tijd laat zoek ik de precieze oorspong voor je na van dat achtervoegsel.
Laat ik je een tegenvraag stellen: ken jij in het Nederlands één plaatsnaam waar "waar" als vraagwoord in een plaatsnaam zit?
Wordt vervolgd ... en waarschijnlijk straks al!
6 Jan 2017
Jeroen Sweijen
Vragend of betrekkelijk voornaamwoord, trouwens, want in l'endroit où is où een betrekkelijk vnw (pronom relatif).
6 Jan 2017
Overleden
Theodora Besse
Zoals ik het bedoel (daar waar) is "waar" geen vragend maar een betrekkelijk voornaamwoord. Ook in Le Quintou en in L'Affenadou zie ik -ou niet als vragend maar als betrekkelijk voornaamwoord. Dat wil zeggen totdat jij met een andere verklaring van de oorsprong van -ou komt.
Uiteraard bestaat ook in Nederland geen plaatsnaam met "waar" als vragend voornaamwoord erin. Eerlijk gezegd ook niet met "waar" als betrekkelijk voornaamwoord of het zou eventueel inherent moeten zijn aan -em (huis) of -lo(o) (open plaats in bos).
Ik wacht met spanning op het resultaat van je naspeuringen. Zelf heb ik het niet kunnen vinden.
6 Jan 2017
Overleden
Boudewijn Bolderheij
Dag Jeroen,
Ook al gaat het mij ver boven de pet,
ik vind het fijn om te lezen.
Boudewijn
6 Jan 2017
Bram Markusse
6 Jan 2017
Jeroen Sweijen
Bram, Boudewijn, dank je wel voor de complimenten - en Boudewijn, ik zal in ieder geval proberen de stukjes zo leesbaar mogelijk te houden. Natuurlijk lukt dat in de discussie niet altijd ...
7 Jan 2017