Van het oosten via het zuiden naar het noorden

Maandagmorgen ging ik rechtstreeks vanuit huis naar het Gare de l’Est om naar Straatsburg te reizen. Daar was ik bij de Universiteit van Straatsburg uitgenodigd voor de inauguratie van de Isabelle de Charrière-gastleerstoel. Deze leerstoel, ingesteld met steun van Taalunie (het Nederlands-Vlaamse samenwerkingsorgaan dat zich inspant voor de Nederlandse Taal), is genoemd naar de laat 18de eeuwse Nederlandse schrijfster, bij ons Belle van Zuylen genoemd, die haar boeken in het Frans schreef en bekend staat om haar onafhankelijke geest. De leerstoel wordt dit jaar bekleedt door drie Neerlandici: prof Lotte Jensen in Lille, prof Marc van Oostendorp in Parijs en professor Mary Kemperink in Straatsburg. Daarmee zijn de drie centra van de neerlandistiek in Frankrijk afgedekt.

Mary Kemperink, net met emeritaat (‘pensioen’) in Groningen, zal dus in Straatsburg de kennis van de Nederlandse taal- en cultuur bevorderen. Zij heeft een bijzondere belangstelling voor de relatie tussen literatuur en wetenschap, in het bijzonder tijdens de ‘fin de siècle’ periode, het eind van de negentiende eeuw. Onlangs publiceerde professor Kemperink onder de titel ‘Anders dan anderen’ een studie hoe er in toen in literatuur en wetenschap werd omgegaan met homoseksualiteit. Op haar lezing over dit thema, overigens in vlekkeloos Frans met enkele tweetalige citaten uit Nederlands proza en poëzie, kwam een groot aantal studenten af. Mooi dat de neerlandistiek zo leeft in ‘Le Grand Est’, wat overigens ook de verdienste is van de vaste docenten Britta Benert en Roberto Dagnino.

Voorafgaand aan de inauguratie had ik geluncht met professor Frédérique Berrod, de voorzitter van de Universiteit van Straatsburg en professor Birte Wassenberg, vicepresident voor Europa en Internationale Betrekkingen. Tijdens dat boeiende gesprek heb ik ook overgebracht hoeveel waarde wij eraan hechten dat de Nederlandse taal en cultuur een stevige plaats behoudt bij Franse instellingen. Al met al was het een waardevolle en inspirerende dag.

Die dag was echter nog niet voorbij. Amper teruggekomen met de TGV in Parijs (toch geweldig dat je die 500 km even op en neer kunt gaan!) ging ik door naar een diner met als thema de Europese defensie-samenwerking, ‘Coopérer pour défendre l’Europe’ met Carl-Oskar Bohlin, de Zweedse minister van Defensie en de commandant van de Franse landmacht generaal Pierre Schill. Beide landen hebben een sterke defensie-industrie, Zweden vanwege haar neutraliteit tijdens de Koude Oorlog, Frankrijk vanuit het streven om niet afhankelijk te zijn van haar bondgenoten. Zweden staat er bovendien om bekend dat het, net als bijvoorbeeld Finland, er veel aandacht aan heeft besteed dat de hele samenleving voorbereid moet zijn op meer vijandige omstandigheden. Opvallend genoeg zei Minister Bohlin dat het hem was opgevallen dat Nederland op dat terrein de laatste jaren belangrijke slagen had gemaakt. Toch was de algemene stemming die avond dat we met zijn allen nog veel werk te doen hebben om Europa veilig te houden.

Voorafgaand aan een seminar dat we met PriceWaterhouseCoopers (PwC) en de Nederlands Franse Kamer van Koophandel (NFCC) organiseerden op de residentie op dinsdag, ontbeet ik met de voormalig hoofdeconoom van consultancybedrijf PwC, professor Jan Willem Velthuijsen. We spraken onder meer over de uitdagingen waar de Europese Unie – en daarbinnen Nederland – voor staat. De heer Velthuijsen was voor zijn pensionering ook hoogleraar economie aan de Universiteit van Groningen en gespecialiseerd in energie. Hij schetste de ingewikkelde opgave om het Nederlandse bedrijfsleven concurrerend te houden en tegelijkertijd de noodzakelijke aanpassingen te maken voor de energietransitie. Het goede nieuws: als we daar nu in investeren, maakt dat onze positie in de toekomst sterker. Hij benoemde ook het belang van samenwerking tussen innovatieve bedrijven in Nederland en Frankrijk, waar we ons als ambassade natuurlijk sterk voor inzetten.

Na deze bijeenkomst ging ik opnieuw op reis, dit keer met een koffer vol pakken en onderscheidingen naar het zuiden, richting het Prinsdom Monaco. Zoals u weet, is de ambassadeur in Parijs tevens de vertegenwoordiger van de Nederlandse regering in de twee kleine staatjes die aan de rand van Frankrijk liggen: Monaco en Andorra. Ik probeer er in ieder geval één keer per jaar naartoe te gaan, dit jaar tijdens de nationale dag die gevierd wordt op 19 november, de verjaardag van Prins Rainier III, vader van het huidige staatshoofd Prins Albert II.

Monaco is het op een-na-kleinste land ter wereld (na Vaticaanstad), het meet 2 vierkante kilometer. Doordat er op die postzegel 40.000 mensen wonen, is Monaco ook het dichtstbevolkte land ter wereld: 20.000 mensen per km2 (Nederland: 522 mensen/km2). Dankzij belastingvoordelen en toerisme is het ook erg rijk. Er is feitelijk geen werkloosheid, sterker nog, 98% van de mensen die in Monaco werken, komt uit het buitenland. Daar valt nog veel meer over te zeggen, maar dan kom ik aan de rest van deze week niet toe. Het is in ieder geval nuttig om af en toe poolshoogte te nemen in het Prinsdom en te zorgen dat we toegang hebben bij de overheid, waarbij honorair consul-generaal ter plekke Arie van ’t Hof een enorme steun is.

Monaco is een van de oudste monarchieën in ons deel van de wereld en is daar trots op. De rol van de diplomaten op zo’n nationale dag is dan ook bepaald klassiek zoals een diner met de prins in de jachtclub, een groot vuurwerk, het traditionele Te Deum in de kathedraal en het defilé op het voorplein van het paleis, steeds in een ander tenue. In de marge van het programma had ik een afspraak met de Monegaskische minister van Buitenlandse Zaken, mevrouw Isabelle Berro-Amadeï om over de bilaterale relatie (economisch, fiscale informatie-uitwisseling, samenwerking in VN-verband), over de relatie van Monaco met de EU en over de Raad van Europa (Straatsburg!) te praten.

Ter afsluiting was er een galavoorstelling, die dit jaar geheel gewijd was aan Joséphine Baker, de Amerikaans-Franse danseres en zangeres die in de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw furore maakte in de ‘revues’ in Parijs, tijdens de Duitse bezetting actief was in het verzet, naar Noord-Afrika uitweek en aan het eind van de oorlog op verzoek van de geallieerden optrad voor de bevrijde gevangenen van Buchenwald. Consul Arie van ’t Hof vertelde me de fascinerende geschiedenis van de relatie tussen Monaco en Baker. In de vroege jaren vijftig werd Baker vanwege haar huidskleur buitengewoon slecht behandeld in een New Yorks restaurant. Grace Kelly, toen een opkomende filmster, zou toen hebben gezegd: ‘als zij niet welkom is, dan vertrek ik ook’. Sindsdien waren de twee sterren bevriend. Toen Baker, die teleurgesteld de VS de rug toekeerde en met haar 12 pleegkinderen op een kasteel in de Dordogne ging wonen, in de jaren zestig in geldnood kwam, heeft Kelly, inmiddels prinses Gracia van Monaco, zich over haar ontfermd. Josephine Baker woonde tot haar dood in 1975 in Monaco in een huis dat de Prinselijke familie haar ter beschikking stelde. Het ‘spectacle’ van afgelopen woensdag ging over het leven van Baker, de mooie rol van het prinselijk paar kwam slechts zijdelings voorbij. Het leidde toch tot een uitzinnige zaal.

Omdat ik nu toch de hele reis had gemaakt (Monaco ligt bijna 1000 km van Parijs) heb ik van de gelegenheid gebruik gemaakt om ook Marseille aan te doen. Dat bezoek werd voorbereid door Stefano Oosthof, die samen met Astrid Laurans het ‘Netherlands Business Support Office’ (NBSO, een economische voorpost van de ambassade) in Lyon runt, en Paul Gaspar van de Economische Afdeling in Parijs. Samen met onze honorair consul in Marseille, Camille Trillat, hadden zij een mooi programma in elkaar gezet rondom de economische samenwerking tussen Nederland en de regio Provence–Alpes–Côte d’Azur. Er gebeuren daar interessante dingen op het gebied van logistiek, havenontwikkeling, industrie, digitalisering en energietransitie. Anders dan de vooroordelen over Marseille doen vermoeden, is het een regio die in allerlei opzichten in de lift zit. Een lunch met vertegenwoordigers van de relevante overheidsorganisaties gaf een helder beeld van waar er voor Nederlandse bedrijven kansen liggen.

In de middag volgde een introductiesessie van HES International, de Nederlandse maatschappij van bedrijven die logistieke diensten in havens verlenen. Daarbij moet je denken aan het lossen en laden van droge en natte bulkproducten in en uit zeeschepen, treinen, vrachtauto's en aan tijdelijke opslag van deze producten. Ze vertelden meer over hun activiteiten in de havenzone van Fos-sur-Mer, in aanwezigheid van het havenbestuur van Marseille–Fos (GPMM), de maritieme en industriële verenigingen UMF en GMIF en andere regionale partners. Centraal stond de lange termijn-ontwikkeling van het bulkcluster, de rol van HES als Nederlandse speler in de regio en de industriële en energietransitie rond Fos. Voor mij extra bijzonder omdat ik ooit als economisch geograaf afstudeerde op dit soort havenindustriegebieden, waarbij de Franse ‘ZIP’ (zone industrielle portuaire) Fos-sur-Mer ook voor Nederlandse planners een belangrijk voorbeeld was.

Donderdagavond pakte ik opnieuw de TGV om weer terug naar huis te reizen, hét moment om door m’n mailbox te kunnen gaan, iets waar ik de rest van de week niet echt aan was toegekomen. En vandaag, vrijdag, was ik eindelijk weer een dag op kantoor, onder meer om bijgepraat te kunnen worden over wat er internationaal en in de Franse politiek was gebeurd.

Terwijl ik u dit schrijf zit ik opnieuw in de trein, dit keer in de Eurostar voor een weekendje in Nederland. Volgende week weer verder.

Hartelijke groet,

Jan Versteeg