14 november 2025, de werkweek van onze ambassadeur

Fluctuat nec mergitur

“Ondanks de beukende golven, gaat zij niet ten onder” is het devies van de stad Parijs.
Tien jaar geleden werd Parijs getroffen door een golf van terroristische aanslagen. Met als dieptepunt vrijdag 13 november. Het was een zachte novemberavond, net als afgelopen donderdag. Frankrijk speelde in het enorme Stade de France tegen Duitsland. Veel andere mensen zaten op terrassen in de stad, of bezochten een voorstelling of concert. Ondanks de eerdere aanslagen dat jaar, onder meer op de redactie van Charlie Hebdo, voelden mensen zich vrij en veilig. En dat was nu precies wat de terroristen niet beviel. Beginnend bij het Stade de France in Saint-Denis trokken zij een spoor van dood en verderf door de stad, om te eindigen in poptempel ‘le Bataclan’. Honderddertig mensen vonden direct de dood, later lieten nog twee mensen door de gevolgen het leven. Driehondervijftig mensen raakten gewond, een veelvoud daarvan denkt nog iedere dag aan de verschrikkingen van die avond.

Aan het begin van de week hadden we op de ambassade een aantal vertegenwoordigers op bezoek van de eenheid voor terrorismebestrijding die bij de Koninklijke Marechaussee werd opgericht na de aanslagen in Frankrijk. Ze kwamen om hun solidariteit met de slachtoffers en met hun Franse vakgenoten te betuigen, maar ook om van de ervaringen te leren. De commandant die namens de Franse politie in de Bataclan onderhandelde met de terroristen die zich met gijzelaars achter het podium hadden verschanst, kwam langs om – zonder een blad voor de mond – te vertellen wat er die avond gebeurde en met welke duivelse dilemma’s hij te maken had. Het maakte niet alleen op mij, maar ook op onze getrainde antiterrorisme-experts een grote indruk.

Donderdag waren er op alle locaties van de aanslagen herdenkingen. Medewerkers van de ambassade namen op verschillende plaatsen deel. ’s Avonds ging ik naar de grote herdenking tegenover het ‘Hôtel de Ville’. Daar, op de Place St-Gervais is een prachtige herdenkingstuin aangelegd. Bij de inwijding op donderdagavond spraken vertegenwoordigers van overlevenden en nabestaanden, de president en de burgemeester. Een van de overlevenden zei dat hij zich erbij had neergelegd dat hij nooit zou leren omgaan met wat er was gebeurd, maar wel hoop had dat hij weer langzaam meer vooruit kon kijken. De president benadrukte dat de terroristen onze manier van samenleven hadden willen ontwrichten, onze vrijheid, maar dat de open, democratische samenleving had bewezen sterker te zijn dat dit kwaad. Omlijst door de mooiste muziek en een ingetogen, maar indrukwekkend, spel van klank en licht, waren er veel ontroerende momenten. Twee zijn me het meest bijgebleven. Allereerst de zanger van de groep die 13 november 2025 op het podium stond, die begeleid door een koor van Bataclan-overlevenden ‘You never walk alone’ zong. Ze straalden uit dat ze het plezier in hun leven probeerden terug te vinden. Terwijl er op de officiële toespraken een plechtige stilte volgde, kregen de overlevers een uitbundige ovatie. Het andere moment, van heel andere aard, was dat vlak voor het einde van de plechtigheid mijn Oekraïense collega, stilletjes vertrok. Ik weet helemaal niet of hij er iets mee wilde zeggen. Maar ik moest wel denken aan de honderden Oekraïners die nu al bijna drie jaar lang iedere maand sneuvelen door de Russische agressie.

Ik was net op tijd aangekomen met de Eurostar om aanwezig te zijn bij de herdenking, na anderhalve dag in Nederland te zijn geweest voor allerlei afspraken. Onder andere sprak ik met mijn Franse collega François Alabrune over de a.s. Erasmus-Descartes conferentie (EDC). Sinds 2002 organiseren de Franse ambassade in Nederland en de Nederlandse ambassade in Frankrijk om en om deze jaarlijkse conferentie. Die richt zich op wetenschappelijk onderzoek en innovatie en brengt de politieke, economische en wetenschappelijke wereld van beide landen samen. Dit jaar zijn de Franse collega’s aan zet en zal de EDC plaatsvinden in Rotterdam op 27 november a.s. rondom het thema ‘Bilaterale samenwerking tussen Frankrijk en Nederland ten behoeve van de Europese voedselsoevereiniteit’. Vrij vertaald: hoe zorgen we dat we in Europa onze eigen boontjes kunnen (blijven) doppen, onze primaire behoeften veiligstellen.

Terug in Parijs had ik donderdagmorgen al vroeg een ontbijt met Mathias Burghardt, CEO van Ardian France. Ardian is een grote Franse investeringsmaatschappij, met 200 miljard euro belegd vermogen. Het is in Nederland onder meer actief in de afvalverwerkingssector, waarbij de reductie van de CO2-uitstoot een van de centrale doelstellingen is. We bespraken hun investeringsplannen en het Nederlandse beleid dat voor die investering van belang is.

Deze week is ook Paris Photo, de internationale fotobeurs die niet alleen het hele Grand Palais in beslag neemt (met ook een aantal Nederlandse galeries en Nederlandse fotografen) maar er ook de aanleiding voor is dat in de hele stad speciale fotografie exposities en speciale evenementen georganiseerd worden. Een van die locaties is ons Atelier Neerlandais waar we het Nederlands Fotomuseum ‘carte blanche’ gaven . De hele komende week is daar nog het werk te zien van de Nederlandse fotografe met Zuidafrikaanse wortels Farren van Wyk getiteld ‘Mixedness is my Mythology’ met prachtige zwartwit foto’s.

Verderop in de stad, in het Louvre, schreef deze week nog een andere Nederlands-Zuidafrikaanse kunstenaar geschiedenis. Het Louvre gaf de wereldberoemde Marlene Dumas opdracht om werk te maken voor de heropende Galerie des Cinq Continents, en daar hangen nu 9 prachtige immense portretten. En daarmee is ze ook de eerste vrouwelijke hedendaagse kunstenaar waarvan het Louvre werk in de collectie heeft opgenomen.

Paris Photo bracht donderdag een groep gasten van het Rijksmuseum naar de residentie. De aankopen die het Rijksmuseum doet voor de fotocollectie zijn niet mogelijk zonder ook de financiële steun van particuliere begunstigers, en het Rijksmuseum neemt die belangrijke groep ieder jaar mee voor een onderdompeling in de fotografie tijdens Paris Photo.

De week sloot ik af met nog een teug cultuur, de opening van een Escher tentoonstelling in de Monnaie de Paris. De optische illusies en onmogelijke architecturen van Maurits Cornelis Escher maakten al jong grote indruk op me. De bijna vier meter lange ‘metamorfosis’ hing thuis aan de muur. Ik heb nog altijd het gevoel dat kijken naar zijn meticuleuze werk je hersenen anders laat werken. Na een verblijf in het universum van Escher kijk je toch altijd net even anders om je heen en tegen de dingen aan. Nog tot het voorjaar te zien, dus zet deze tentoonstelling zeker op uw lijstje voor een volgend bezoek aan Parijs.

Mijn hersengolven vertellen met dat het weekend is, à la prochaine!

Jan Versteeg