17 mei 2025, de werkweek van onze ambassadeur

Door de ambassade werd ik verzocht om de wekelijkse updates van onze ambassadeur in Frankrijk; Jan Versteeg, onder uw aandacht te brengen. Aan dat verzoek kom ik graag tegemoet, de verslagen van onze ambassadeur zijn informatief voor Nederlanders in Frankrijk en prettig leesbaar.

Veel leesplezier!

Deze week een bericht met minder onderwerpen, want formeel ben ik met vakantie. Toch waren er een paar ervaringen die ik graag deel.

Donderdag was ik bij twee plechtigheden, in Vlissingen en in Kapelle (onder de rook van Goes). Beide hadden ze te maken met de strijd die Franse troepen in de Tweede Wereldoorlog in Nederland voerden tegen de Nazi’s. Ik had me er beroepshalve al een beetje in verdiept, maar na donderdag realiseerde ik me dat ik er toch heel weinig van wist.

In Vlissingen was ik samen met mijn Franse collega in Den Haag, ambassadeur François Alabrune, bij een ceremonie bij het monument voor Generaal Deslaurens, op de plek waar hij sneuvelde op 17 mei 1940. Toen ik er het eerst over las, dacht ik ‘een generaal, gesneuveld?’ en ‘op 17 mei, toen had Nederland toch al gecapituleerd?’. Het blijkt allemaal te kloppen, een bijzonder verhaal van solidariteit en heldenmoed.

Toen de Duitsers in mei 1940 besloten West-Europa te trachten te veroveren, was erfvijand Frankrijk het hoofddoel. Maar de eenvoudigste weg naar Frankrijk liep via Nederland en België. Bovendien lagen daar belangrijke havens die de Britten zouden kunnen gebruiken voor militaire operaties tegen de Duitsers. Nederland had lang op zijn neutraliteit vertrouwd en weinig geïnvesteerd in de land- en de luchtmacht. Het was geen partij voor het enorme, moderne Duitse leger dat op 10 mei 1940 ons land binnenviel. De Nederlandse troepen hielden gelukkig een paar dagen stand, maar moesten op 15 mei capituleren toe Rotterdam gebombardeerd was en de Duitsers dreigden ook de andere grote steden in de as te leggen.

De Franse regering besloot niet af te wachten tot de Duitsers via Nederland en België het land binnenreden en stuurde drie divisies naar Brabant en Zeeland. Brabant (en de toegang tot de Moerdijkbrug) moest al snel worden opgegeven. Maar Zeeland wilde Frankrijk zo lang mogelijk verdedigen, dus werden de troepen samengetrokken op Zuid-Beveland en Walcheren. Toen Nederland op 15 mei kapituleerde, gold dat niet voor Zeeland. Nederlandse, maar vooral Franse, troepen vochten door. De Duitse overmacht bleek echter te groot. Op 16 mei werd hevig gevochten bij het dorp Kapelle, op Zuid-Beveland. Het dorp werd grotendeels kapotgeschoten, een fors aantal Franse soldaten kwam om.

De dag erop slaagden de Duitsers, met behulp van zware artilleriebeschietingen, ook de weerstand bij de Sloedam, die toegang gaf tot Walcheren, te breken. Aan het eind van 17 mei was de situatie voor de Franse en de Nederlandse troepen hopeloos. Veel soldaten gaven zich over, maar de Franse divisiecommandant, generaal Deslaurens, wilde zoveel mogelijk mannen via de haven van Vlissingen per schip evacueren. De inscheping was nog volop gaande toen de Duitsers de haven al naderden.

De 57-jarige generaal, die in de Eerste Wereldoorlog al twee keer ernstig gewond was geraakt, besloot toen om zich in eigen persoon met een handjevol soldaten te verschansen bij de landtoegang tot de haven om de Duitsers zo lang mogelijk tegen te houden, ook al kostte dat hem zijn leven. Hij gaf zelf aan dat de boten niet op hem moesten wachten. Dankzij het offer van de generaal, vandaag 80 jaar geleden, konden ruim 600 soldaten naar Zeeuws-Vlaanderen ontkomen.

Sinds 2001 is er in Vlissingen, vlakbij het station, een monument voor generaal Deslaurens. Ieder jaar rond 17 mei is daar een kleine herdenking, georganiseerd door de herdenkingsorganisatie ‘Souvenir Français’, de Gemeente Vlissingen en de Franse ambassade. Het was bijzonder om daar dit jaar enkele kleinkinderen, een achterkleinzoon en een achter-achterkleinzoon van Deslaurens te ontmoeten. Mooi dat hun dappere voorvader nog herinnerd wordt.

Diezelfde middag was er een grotere herdenking voor alle Franse gevallenen in Nederland in de Tweede Wereldoorlog op het Franse ereveld in het al eerder genoemde Kapelle. Daar liggen 229 van de meer dan 400 militairen die in Franse krijgsdienst in Nederland sneuvelden, niet alleen in 1940 bij de verdediging, maar ook in 1944 en 1945 bij de bevrijding. Ik schreef daar de afgelopen weken al meer over. De Gemeente Kapelle en een grote groep vrijwilligers maakt veel werk van het in stand houden van het kerkhof en van de jaarlijkse herdenking. Ook donderdag was de plechtigheid, waar ook Commissaris van de Koning Hugo de Jonge, de Franse en de Marokkaanse ambassadeur en een groot aantal militair attachés bij was, uitstekend georganiseerd.

Twee dingen vielen in het bijzonder op. Ten eerste de grote betrokkenheid die de Marokkaanse gemeenschap toonde. Soldaten uit Marokko (en uit Algerije en Syrië) vochten, ver van huis, mee aan Franse zijde en een aantal van hen ligt in Kapelle begraven. Ten tweede was ook de Zeeuwse schooljeugd ruim vertegenwoordigd bij de plechtigheden, zowel in Vlissingen als in Kapelle.

Een bijzondere rol voor de herinnering aan de Franse rol in de strijd in Zeeland wordt al jaren gespeeld door de heer Andries Looijens. Hij heeft het initiatief genomen voor een klein museum vlakbij de Franse begraafplaats. Ook spant hij zich in voor de identificatie van de grote groep soldaten ‘zonder naam’ en voor het contact met hun families. Zijn droom is om het museum/bezoekerscentrum in Kapelle uit te breiden en te moderniseren.

Mocht u meer willen weten over dit weinig bekende gedeelte van de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog, dan verwijs ik u naar de prachtige boeken die de historici Tobias van Gent en Hans Sakkers hierover publiceerden. In 2019 verscheen ‘De Slag om de Schelde’ en zeer onlangs ‘In Zeeland werd doorgevochten’. Zeer de moeite waard.

Een laatste bijzonderheid: bij de herdenking in Kapelle was ook de Defensiecommissie uit de Franse Assemblee Nationale aanwezig. Behalve aandacht voor ons gedeelde verleden, hadden ze ook belangstelling voor het heden. Woensdagavond was er een werkdiner met onze Vaste Kamercommissie Defensie, en vrijdag spraken de Franse parlementariërs met Staatssecretaris Gijs Tuinman, onder meer over samenwerking op het gebied van de Defensie-industrie.

Vrijdag was ik de derde dag op rij te gast bij mijn onvolprezen collega François Alabrune. Hij speldde op zijn residentie mijn voorganger als ambassadeur in Parijs, Pieter de Gooijer, de versierselen van commandeur in het Légion d’Honneur op. Ik was blij daar, samen met veel (oud-)collega’s, bij te kunnen zijn. Ik heb aan Pieter veel te danken, niet alleen vanwege de geweldige basis die hij in Parijs achterliet, maar ook omdat ik veel voor (hij was mijn directeur rond het jaar 2000) en met hem heb mogen werken.

Nu verder met het weekend, tot volgende week!

Jan Versteeg