Nederlanders.fr

Hèt netwerk van, voor en door Nederlandstaligen in Frankrijk - zegt het voort!

||  PLAATS BERICHT  ||  PLAATS ADVERTENTIE   || 

Twee weken terug ‘mocht’ ik weer naar Parijs. Natuurlijk met een vol wenslijstje, maar ook met een speciale uitnodiging om een bezoek te brengen aan de ‘Tempel der Faam’, het Panthéon. Parijs mist door covid wereldwijd haar toeristen en is een charme offensief begonnen om de lichtstad weer onder de aandacht te brengen. Voor het Panthéon reden om Paris FvdV uit te nodigen, dit in verband met 30 november 2021 wanneer de Amerikaans-Franse danseres, zangeres, actrice, spionne en burgerrechtenactiviste Joséphine Baker wordt bijgezet in het Panthéon, het nationale mausoleum van Parijs waar de grootheden uit de Franse geschiedenis zijn bijgezet. Ze is de eerste zwarte vrouw die deze ereplaats toekomt (overigens was Felix Éboué, gouverneur van Franse koloniën, in 1949 de eerste zwarte man) en na Sophie Berthelot (1907), Marie Curie (1995) Germaine Tillion en Geneviève de Gaulle-Anthoniozen (2015) en Simone Veil (2018) de zesde vrouw die een graftombe krijgt in de Tempel der Faam. Twee jaar geleden werd daarvoor een petitie gelanceerd onder meer door Brian Baker, een van de twaalf kinderen die Baker adopteerde. Brian strijdt al langere tijd voor herdenking van het werk van zijn moeder. De petitie werd door zo’n 38 duizend Fransen ondertekend. Haar lichaam zal worden overgebracht vanuit Monaco waar zij In 1975 in een coma geraakte door een hersenbloeding. Ze werd in bed gevonden, omringd met kranten waarin ze gloeiende recensies had gelezen over haar gouden jubileumshow ‘Joséphine à Bobino’, die was gefinancierd door de Grimaldi's en Jackie Kennedy. Ze stierf een paar dagen later in het ziekenhuis, werd begraven met militaire eer en vond een laatste rustplaats op het Cimetière de Monaco.

 

De rue Soufflot met aan het einde het Panthéon, de Franse tempel der faam

Joséphine Baker was een ‘exceptionele persoonlijkheid’, die ‘haar hele leven streed voor vrijheid en emancipatie’. Met die woorden bevestigde het Élysée de berichtgeving over het eerbetoon aan de Amerikaans-Franse artieste en activiste. De datum van 30 november is gekozen omdat dit de dag was waarop ze in 1937 de Franse nationaliteit kreeg toen ze trouwde met Jean Lion. Emmanuel Macron prees Joséphine Baker als ‘de belichaming van de Franse geest’. Het eerbetoon aan haar wordt in Frankrijk verwelkomd als een boodschap van broederschap en de terechte erkenning van een icoon. Een boodschap die volgens verschillende Franse media overigens niet los gezien kan worden van politiek, met de presidentsverkiezingen in april volgend jaar. Zo spreekt dagblad Le Monde van een ‘politieke zet’ van Macron die Frankrijk wil ‘verzoenen’, een boodschap waarmee hij zich in de presidentscampagne van 2017 al probeerde te onderscheiden van Marine Le Pen. Overigens is het alleen aan de President van Frankrijk om mensen te ‘panthéoniseren’. Daar horen sinds 1789 heel wat voorwaarden bij. Je moet allereerst de Franse nationaliteit bezitten, verder moet je worden voorgedragen, minstens 10 jaar dood zijn én verdienstelijk zijn geweest voor het land. Er moet een lichaam zijn of minstens een fragment ervan of de as. Zet de familie het licht op groen, dan moet de plaatselijke burgemeester nog zijn fiat tot opgraving verlenen. Ten slotte is de handtekening van de president vereist.

 

Uitzicht vanaf het Panthéon op de Montagne Sainte Geneviève

Panthéon

Het Griekse woord ‘panthéon’ betekent tempel gewijd aan alle goden en in 1791 kreeg het ook de bestemming als nationaal mausoleum: ‘Pour les grands hommes de l’époque de la liberté francaise’, nadat eerst Honoré  Gabriel Mirabeau was bijgezet. Maar dat verhaal krijgt later nog een staartje.

De architect Jacques Germain Soufflot ontwerpt een enorme kruiskoepelkerk die moest concurreren met kerkgebouwen in het buitenland

Duidelijk zichtbaar ligt het Panthéon op de Montagne Sainte Geneviève. Het kruis op de 83 meter hoge koepel verraadt het kerkverleden van dit gebouw. Sainte Geneviève; in de vijfde eeuw redt deze maagd, met het gebed als wapen, Parijs op een miraculeuze wijze van de Hunnen en de hongersnood en wordt de patrones van de stad. Gevolg: In de 6de eeuw wordt er een christelijke kerk gebouwd die naar haar wordt vernoemd en waar zij dan ook wordt begraven. De kerk raakt in verval en de ernstige zieke Lodewijk XV belooft bij genezing een nieuwe kerk te bouwen ter ere van de heilige. De architect Jacques Germain Soufflot ontwerpt een enorme kruiskoepelkerk die moest concurreren met kerkgebouwen in het buitenland. Het voorportaal gaat schuil onder een woud van Korintische zuilen die zich binnen weer voortzetten. 52 Gecanneleerde zuilen en maar liefst 76 pilasters, die op een rondlopend platform staan, structureren het gebouw.  De bronzen toegangsdeuren wegen elk 6 ton.  Soufflot heeft zijn schepping helaas nooit af gezien. 10 Jaar na zijn dood, midden in de chaos van de revolutie, wordt de kerk in 1789 opgeleverd. De revolutionairen maken er meteen een tempel van voor hun overleden voorvechters. Het Panthéon is geboren. Mirabeau kreeg als eerste de eer. Honoré Gabriel de Riqueti, graaf van Mirabeau of gewoon Mirabeau (1749 - 1791) was een Frans revolutionair, charmeur en een broodschrijver, die bekendstond om zijn lelijkheid en niet voor plagiaat terugdeinsde. Echter op initiatief van Robespierre werden de overblijfselen van Mirabeau weer snel verwijderd, toen bekend werd dat hij in zijn laatste maanden in het geheim had samengespannen met het hof van Lodewijk XVI. Uiteindelijk was het Napoléon die 42 mannen de eer tot bijzetting verleent. De ‘groten van Napoléon’ liggen in de westvleugel van de crypte aan de rechterkant, in de grafkamers II t/m V. Grafkamer IV was gereserveerd voor protestanten. Onder hen ook een Nederlander!

 

De graftombe van de enige Nederlander in het Panthéon

Jan-Willem de Winter

Jan-Willem de Winter uit Kampen, een patriot die naar Frankrijk vluchtte en in 1795 als Jean-Guillaume de Winter aan het hoofd van de Franse troepen de Nederlanden weer betrad. Daarmee begon voor hem een glanzende carrière. Tijdens de hoogtij dagen van Napoléon werd De Winter ernstig ziek en moest hij het opperbevel overdragen. Keizer Napoléon gaf hem het Grootkruis van het legioen van Eer en verhief hem op 4 mei 1810 tot Comte de l’Empire, Comte de Huessen, Graaf van Huessen. Op 2 juni 1812 overleed hij in Parijs. Bij zijn grafkamer (grafkamer IV) staat op een zuil de volgende toelichting: Nederlands marineofficier die de Revolutie steunt, vervolgens Holland moet ontvluchten en naar Frankrijk uitwijkt. In 1795 keert hij terug in de Nederlandse provincies aan het hoofd van het Franse leger, en wordt vervolgens gevolmachtigd minister van de Bataafse Republiek bij de Franse regering. Lodewijk Bonaparte, koning van Holland, benoemt hem tot maarschalk, graaf en bevelhebber van land- en zeemacht. Napoleon verheft hem achtereenvolgens tot grootofficier in het Legioen van eer, inspecteur-generaal van de noordelijke zeekusten en commandant van de verenigde zeestrijdkrachten op Texel, en tenslotte graaf van het Keizerrijk. Net als bij sommige ‘groten der aarde’ worden hart en andere stoffelijke resten niet altijd op dezelfde plaats bewaard (ik kom daar later nog op terug). Zo ook bij De Winter. Bij zijn stoffelijke resten in het Panthéon ontbreekt het hart. Het bevindt zich in de Bovenkerk in Kampen. Al in augustus 1813 werd voor deze hoog gestegen plaatsgenoot een monumentje geplaatst in de kerk. Op de rood marmeren console werd in 1821 een vaas geplaatst met daarin het hart van De Winter. De console met vaas bevindt zich nu hoog aan de zuidelijke muur van de kerk. Een inscriptie in het Latijn stelt: 'Isala nascentum, morientem Sequana vidit - Utraque victuro nomen honore colit', wat zoveel betekent als 'Aan de IJssel werd hij geboren, aan de Seine stierf hij’. In Kampen geëerd, maar in de rest van Nederland afgeschilderd als verrader, werd Jan Willem de Winter uiteindelijk vergeten.

 

Ik moet zeggen dat je ontzettend nederig wordt wanneer je dit immense gebouw betreedt

De nationale begrafenis van Victor Hugo in 1885 luidt de definitieve bestemming van het Panthéon in als Tempel der Faam. En ik moet zeggen dat je ontzettend nederig wordt wanneer je dit immense gebouw betreedt. Het bouwwerk heeft de vorm van een Grieks kruis, waarbij de vleugels naar het oosten langer zijn dan de vleugels die daar dwars op staan. Zo ontstaat een lengte van 110 meter en een breedte van slechts 84 meter. Met recht dè necropolis voor de groten van Frankrijk. In het hiërarchische Frankrijk kan iemand zelfs na de dood promotie maken. Zijn of haar resten worden opgegraven en naar Parijs gebracht, waar ze na een luisterrijke ceremonie worden bijgezet in de crypte van het Panthéon, naast grote geesten als Voltaire, Rousseau, Zola en Hugo. Zo kent het seculiere Frankrijk zijn eigen vorm van heiligverklaring. 

Het bouwwerk doet even koel als verheven aan, mede door het dichtmetselen van de vensters en het verdwijnen van de sacrale functie. De beschildering van het interieur stamt uit de 19e eeuw en toont onder andere scènes uit het leven van de heilige Geneveva en belangrijke gebeurtenissen uit de Franse geschiedenis waaronder de doop van Clovis, Karel de Grote die tot keizer wordt gekroond, Koning Lodewijk de Heilige, geschiedenis van Jeanne d’Arc en zo kan ik nog een hele tijd doorgaan.

De beschildering van het interieur stamt uit de 19e eeuw

Monument voor Jean-Jacques Rousseau van Albert Bartholome

Midden in de ruimte slingert traag de metalen bol waarmee Foucault de rotatie van de aarde aantoonde. Een dunne metalen draad, circa 67 meter lang, een gewicht van 28 kilo en een zak fijn zand. De uitrusting voor een sensationeel experiment uit 1851 was eigenlijk heel eenvoudig. De slinger, die als hij eenmaal in beweging is gezet, blijft draaien door een magneet in de vloer, zwaait majestueus door de ruimte, van de ene kant naar de andere. Nauwelijks merkbaar verandert beetje bij beetje het slingervlak van de pendel, die als de wijzers van een klok heel langzaam een andere baan zoekt. De slinger in het Panthéon is overigens een kopie. Het origineel ‘slingert’ in het Musée des Arts et Métiers.

 

De slinger van Foucault in het midden onder de 83 meter hoge koepel

Helemaal achterin voert een wenteltrap naar de crypte voor een horizontaal rendez-vous met meer dan zeventig illustere Fransen. De stemmige verlichting maakt het aangenamer dan boven. De graftombes staan in nissen en zijn via gaanderijen in de crypte met elkaar verbonden. Waar de tijd stil staat voor dit illustere volk draait de wereld verder door. De slinger van Foucault boven in de grote hal beaamt dit.

 

Marianne omringd door afgevaardigden die de eed afleggen, wapens geheven naar de Grondwet en de soldaten symboliseren het leger van de Republiek. Opschrift: "Leef vrij of sterf". Sculptuur van François Sicard (1920)

De wenteltrap naar de crypte

Door de eeuwen heen is het ‘panthéoniseren’ een politieke kwestie gebleven. Zo wilde president Sarkozy de schrijver Albert Camus in de crypte laten bijzetten. De zoon van Camus wilde niet dat de rechtse president goede sier maakte met de nagedachtenis van zijn vader. De Gaulle bepaalde in zijn testament absoluut niet bijgezet te willen worden in de Tempel der Faam. Hij stierf in zijn woonplaats Colombey-les-Deux-Églises. Daar werd hij op het plaatselijke kerkhof begraven, niet alleen omdat hij een staatsbegrafenis had geweigerd, maar vooral omdat hij begraven wilde worden bij zijn dochter Anne, die op jonge leeftijd was overleden. Eerder had hij alle onderscheidingen en eerbewijzen afgewezen. 

Feministen hopen nog steeds dat er gekozen wordt voor voorvechters van vrouwenrechten zoals de filosofe Simone de Beauvoir, of de 18e eeuwse feministische pionier Olympe de Gouges of Louise Michel de heldin van de Parijse Commune uit 1871 en George Sand, pseudoniem van Amandine Lucile Aurore Dudevant, Frans schrijfster en feministe avant la lettre. President Hollande kreeg de kans in 2015 maar maakte een veilige keuze door twee mannen en twee vrouwen te ‘panthéoniseren’: drie verzetsstrijders - Geneviève de Gaulle-Anthonioz (nicht van President De Gaulle), Germaine Tillon en Pierre Brossolette - en de politicus Jean Zay, die in 1944 door collaborerende Fransen werd vermoord.

 

De graftombes staan in nissen en zijn via gaanderijen in de crypte met elkaar verbonden

Maria Sklodowska beter bekend als Marie Curie heeft de weg geopend voor vrouwelijke kandidaten; ze wachtte maar liefst eenenzestig jaar op deze eer (1995). Haar man met wie ze samen begraven was, mocht mee verhuizen. Zo’n Poolse, dubbele Nobelprijswinnares adopteren en naturaliseren de Fransen maar al te graag. Getrouwd met Pierre Curie en beiden kregen in 1903 de Nobelprijs voor natuurkunde. Daarmee was Marie de eerste vrouw die een Nobelprijs won. Pierre overleed in 1906 toen hij de drukke rue Dauphine overstak ter hoogte van de quai de Conti. Hij gleed uit door de regen en kwam met zijn hoofd onder de wielen van een paard en wagen. In 1911 ontving Marie opnieuw een Nobelprijs voor scheikunde. Ze kreeg deze voor het isoleren van radium. Dit onderzoek was het voorstadium van haar dood. Zij stierf in 1934 aan leukemie door de jarenlange blootstelling aan radium. Klein detail, toen in 1995 haar kist werd bijgezet in het Panthéon naast die van Pierre was háár kist bedekt met lood.

 

Kenners onder jullie zullen mij onmiddellijk verbeteren. Sophie Berthelot was de eerste vrouw! Zij mocht echter testamentair niet gescheiden worden van haar echtgenoot, de Franse scheikundige en politicus Macellin Berthelot die in 1907 werd ‘gepanthéoniseerd’. Door de Fransen wordt dit gezien als ‘bijvangst’, niet op ‘eigen kracht’ en dus wordt zij niet gerekend onder de ‘groten der aarde’. Geneviève de Gaulle-Anthonioz (nicht van President De Gaulle / 1920 – 2202) en Germaine Tillon (1907- 2008) weer wel. Simone Veil was de volgende vrouw. Nou weten we ook dat Fransen regels maken maar ze weer even snel breken. Het was President Macron die besliste dat deze ‘grande dame’ van de Franse politiek geen 10 jaar hoefde te wachten om te worden ‘gepanthéoniseerd’.

De graftombe van Simone Veil en haar echtgenoot Antoine Veil

“We wilden Simone Veil in het Panthéon bijzetten zonder generaties te hoeven wachten. Zo kunnen haar strijd, waardigheid en hoop een kompas blijven in deze moeilijke tijden”, aldus Macron is zijn discours tijdens de plechtigheid.

Het echtpaar rust in Caveau VI in gezelschap van Jean Moulin, een belangrijk persoon in het Franse verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog, Jean Monnet, één van de grondleggers van een Verenigd Europa en schrijver André Malreaux, Frans schrijver en politicus. Op de sobere stenen sarcofaag staat nr. 78651. Macron noemde dit nummer als een symbool van ‘onaanraakbare waardigheid’.

 

De graven van Voltaire en Rousseau

Overigens zijn er door de eeuwen heen ook weer ‘groten der aarde’ uit het Panthéon verwijderd nadat zij later weer van hun voetstuk waren gevallen. Ik noemde al Honoré Gabriel Mirabeau, zo ook Louis-Michel le Peletier de Saint-Fargeau. Zijn lichaam werd op 14 februari 1795 door zijn familie verwijderd. Auguste Marie Henri Picot de Dampierre werd weer verwijderd wegens beschuldiging van verraad. Zijn naam staat nog wel gegraveerd aan de noordkant van de Arc de Triomphe. Louis-Joseph-Charles-Amable d’Albert de Luynes, in 1807 weer verwijderd uit het Panthéon en herbegraven in de Chapelle de Saint Jean l'Évangeliste in de Église Saint-Sulpice van Parijs. Reden onbekend. 

Van een aantal grootheden is niet het gehele lichaam herbegraven in het Panthéon maar alleen een urn waarin het hart aanwezig is zoals: Generaal Jean-Pierre Firmin Mahler (1808, Frans politicus Jean-Pierre Sers (1809), Italiaans politicus Girolamo-Luigi Durazzo, toen hij stierf in Genua op 21 januari 1809, verleende Napoleon hem de eer van het Panthéon. Marineofficier en admiraal Justin Bonaventure Morard de Galles (1809), Militaire commandant Alexandre-Antoine Hureau de Sénarmont (1811) en Frans staatsman Leon Gambetta (1920). Bij brigade generaal Jan Willem de Winter, graaf van Huessen (1812), ontbreekt juist het hart.

 

De klim van 206 treden naar de collonade van de koepel wordt beloond met een fantastisch 360 graden uitzicht over Parijs

Mijn gids neemt mij richting de uitgang waar wij stoppen bij een grote deur die haast ceremonieel met een enorme bos sleutels wordt geopend. Na drie jaar van renovatie is het weer mogelijk om van april tot en met oktober, vier keer per dag de koepel van het Panthéon te beklimmen. Om er te komen, moet je wel zo'n 206 treden beklimmen maar eenmaal boven wordt de architectuur van deze mythische plek onthuld, evenals een 360° perspectief op Parijs. Tot 1889 was dit gebouw ook het hoogste punt van Parijs voordat het werd onttroond door de bouw van de Eiffeltoren. De koepel verbergt eigenlijk drie boven elkaar liggende koepels en weegt maar liefst 17.000 ton. Bij de eerste stop heb je een prachtig uitzicht over het interieur van het mausoleum. Bij de tweede stop, sta je onder de immense colonnade van de koepel en heb je zicht op het stadhuis van het 5e arrondissement en over de place du Panthéon, de rue Soufflot en de jardin du Luxembourg. Vervolgens de laatste trappen richting de colonnade van de koepel voor een adembenemend uitzicht over Parijs. Kaarten voor de beklimming moet je vooraf online bestellen. De beklimming en de afdaling nemen zo’n 45 minuten in beslag. Die middag ben ik weer een geweldige Parijservaring rijker.

Zicht op het stadhuis van het 5e arrondissement aan de place du Panthéon

Église Saint-Étienne-du-Mont

De oude sterrenwacht van de Sorbonne universiteit, gelegen op het dak van de universiteit aan de rue Saint-Jacques. Deze sterrenwacht stamt uit de tijd dat studenten van de Sorbonne Astronomie konden studeren

De Universiteit van Parijs, ook bekend onder de naam Sorbonne, was tot 1970 de universiteit van Parijs. Na de gebeurtenissen in mei 1968 werd de universiteit gesplitst in dertien afzonderlijke universiteiten. In het midden de voormalige Sint-Ursulakapel deze kapel werd in 1642 voltooid

Montmartre met op de voorgrond de Saint Eustache

Weergaven: 833

Rubrieken,

Klik hieronder voor meer berichten in dezelfde rubriek.

20210912, Korte Verhalen, Kunst en Cultuur, Parijs

Reactie van Mieke V. op 12 September 2021 op 17.02

Ferry, bedankt wederom voor je interessante bijdrage. Ik heb weer genoten.

Reactie van Dirk Troost op 13 September 2021 op 1.39

Een mooie beschrijving, Ferry, met veelzeggende foto’s.

Reactie van Theodora Besse op 13 September 2021 op 6.30


Een van de weinige keren dat ik eerst de tekst heb gelezen en toen pas de foto's heb bekeken! Mooi om te lezen.

Maar wat een gedoe om dooie mensen! En wat dat niet allemaal kost om lijken op te graven, vervolgens naar Parijs te vervoeren en dan ook nog die hele bijzet-ceremonie!

En dat allemaal van de belastingcenten van het volk. Het wordt tijd dat ze daartegen eens gaan protesteren in plaats van tegen de pass sanitaire! Maar ja, ze weten niet beter dan dat het "onze" nationale trots is; al jong wordt dat er ingestampt. Echt belachelijk.
 

Reactie van Jos van den Hout op 13 September 2021 op 8.08

@Ferry bedankt. Wederom een "Pareltje"

Reactie van harriet thijssen-eysink smeets op 13 September 2021 op 8.14
Dank Ferry, ik heb weer genoten van je verhaal en foto’s
Reactie van harriet thijssen-eysink smeets op 13 September 2021 op 22.16
Wat geweldig interessant Louise, leuk dat je het gedeeld hebt!
Reactie van Ferry van der Vliet op 14 September 2021 op 10.27

Interessante bijdrage Louise, merci.

Reactie van zowhie op 14 September 2021 op 11.18

Geweldig verhaal , bedankt hiervoor Ferry 

Je reactie hieronder, dit zijn de huisregels. 

Je moet lid zijn van Nederlanders.fr om reacties te kunnen toevoegen!

Wordt lid van Nederlanders.fr

GA DIRECT NAAR:

Laatste nieuws uit Frankrijk

© 2024   Gemaakt door: Anton Noë, beheerder en gastheer.   Verzorgd door

Banners  |  Een probleem rapporteren?  |  Privacybeleid  |  Algemene voorwaarden