Een wereldwonder?

Om het een wereldwonder te noemen is misschien iets te veel van het goede, maar de majestueuze koepel van Galeries Lafayette Haussmann is een van de meest iconische architectonische monumenten van Parijs. Een technisch hoogstandje en een juweel van art nouveau,  jaarlijks bewonderd door zo’n 37 miljoen bezoekers. Dit monument is het resultaat van de samenwerking van drie iconische kunstenaars: Ferdinand Chanut voor de geometrie en structuur, Jacques Grüber voor de glas-in-loodramen en Louis Majorelle voor het ijzerwerk. Het heeft zich in de loop van de tijd gepositioneerd als een emblematisch element van de Franse hoofdstad, net als andere historische monumenten zoals de Eiffeltoren, de Sacré Coeur of de Arc de Triomphe. ‘La Coupole’ is een symbool van de Belle Époque, van innovatie, knowhow, culturele- en erfgoedrijkdom tussen creatie en handel. Tijdens mijn afgelopen verblijf in Parijs bracht ik een bezoek aan het binnenwerk van dit unieke monument van de hoofdstad. Daarover straks meer, maar nu eerst even wat geschiedenis

Een technisch hoogstandje en een juweel van art nouveau, de koepel van Galeries Lafayette Haussmann

Geschiedenis

Alphonse Kahn en Théophile Bader, twee Elzasser-Joodse neven, namen het initiatief in 1895 om zich te vestigen in een pand op de hoek van de rue de la Chaussée d'Antin  en de rue Lafayette om daar de eerste winkel van ‘Aux Galeries Lafayette’ te openen. Aanvankelijk een  fourniturenzaak die modeartikelen verkocht en later ook kleding. Het bedrijf draaide vrij goed en een jaar later kopen beiden neven het gehele gebouw (in dit pand is nu H&M gevestigd). In 1905 breidden de aankopen zich uit tot de nummers 38, 40 en 42 van de boulevard Hausmann en tot nummer 15 van de rue de la Chaussée d'Antin. De architecten Georges Chedanne en Ferdinand Chanut zullen elkaar in de tijd opvolgen in de ontwikkeling van steeds nieuwe verkoopruimtes. Het brengt 96 afdelingen, een theesalon, een bibliotheek en een kapsalon samen, verdeeld over vijf verdiepingen. Galeries Lafayettes creëerde zelfs hun eigen kledingmerk ‘Eversmart’. In het midden van het gebouw creëerde men een immense koepel van 43 meter hoog, doordrenkt van art nouveau en Byzantijnse stijl, met rijk geornamenteerde balustrades versierd met metalen bladeren, een creatie van Louis Majorelle, aan wie we ook de leuning van de monumentale trap danken die helaas is verdwenen. 10 balken ondersteunen een groot aantal glas-in-loodramen die met elkaar zijn verbonden door een metalen frame versierd met bloemmotieven, een creatie van Jacques Grüber. Deze enorme koepel werd ingehuldigd op 8 oktober 1912.

In het midden van het gebouw creëerde men een immense koepel van 43 meter hoog, doordrenkt van art nouveau en Byzantijnse stijl

Op 19 januari 1919 landde vlieger Jules Védrines op het dak van Galeries Lafayette aan boord van een Caudron G-3 na een training in Issy-les-Moulineaux. Zo won hij de prijs van 25.000 franc die vóór 1914 door de directie van Galeries Lafayette was ingesteld voor de eerste vlieger die zou landen op het dakterras van de winkel waarvan de ‘baan’ niet langer was dan 28 meter. Een monument op dezelfde plek werd ingehuldigd op 30 juni 1921 door Laurent-Eynac, staatssecretaris voor Luchtvaart en Luchtvervoer, en de dames Bader en Meyer van Galeries Lafayette.

Rijk geornamenteerde balustrades versierd met metalen bladeren, een creatie van Louis Majorelle

Na de donkere jaren van de financiële crisis van 1929 en de Tweede Wereldoorlog begon het economisch herstel van het bedrijf pas in de jaren vijftig. Tussen 1952 en 1956 werden de eerste roltrappen geplaatst, de binnenhallen verwijderd en twee verdiepingen toegevoegd. Tegelijk met deze moderniseringen worden verkoopacties gecreëerd zoals de 3J (zoiets zoals de dolle dwaze dagen) en thematische tentoonstellingen. In 1974 wordt weer een bladzijde omgeslagen met de ontmanteling van de hoofdtrap. In 1975 worden zowel de gevel als de koepel van Galeries Lafayette opgenomen in de inventaris van historische monumenten. In 1984 wordt de centrale begane grond aangepast om prestigieuze merkwinkels te vestigen.

De afdeling ‘Erfgoed & Historisch Archief’

Al vijf generaties lang is Galeries Lafayette een familiebedrijf. Ze hebben eeuwen, oorlogen en financiële crises overleefd en hebben hun vermogen om steeds te innoveren bewezen. In 2005 lanceert de familie Moulin een overnamebod, privatiseert de groep en koopt vervolgens in 2007 de aandelen terug van BNP en de familie Meyer. De kleinkinderen van Ginette Moulin werken nu binnen de groep en bestendigen zo het familiebedrijf. Om het erfgoed te behouden en te versterken, besliste het management van de groep om in 2008 de afdeling ‘Erfgoed & Historisch Archief’ op te richten.

‘La Coupole’ heeft de tand des tijds goed doorstaan en kent slechts een bijzondere gebeurtenis of misschien twee? Tijdens zijn gezegende bestaan werden in 1944, tijdens de Tweede Wereldoorlog,  alle kostbare glas-in-loodramen verwijderd en in kratten opgeborgen om te voorkomen dat ze vernield zouden worden en klanten zouden verwonden tijdens mogelijke bombardementen. Aan het einde van de oorlog was er echter een probleem: de glas-in-loodramen, hoe minutieus genummerd ook, zijn nog steeds niet allemaal teruggevonden. De ontbrekende onderdelen werden daarom vervangen door witte glaspanelen aangezien Jacques Grüber in 1936 stierf. Daardoor is de koepel die we vandaag de dag kunnen bewonderen minder kleurrijk dan hij oorspronkelijk was.

De complexe achterzijde van de koepel

Zelf rondwandelen aan de achterzijde van de koepel is mogelijk , zie de laatste alinea

Eind 2019 is de koepel onderdeel van een grootschalig renovatie project dat tot voorjaar 2021 zou duren. Zodra de deuren van het legendarische warenhuis ’s avonds sloten, klommen meester glasmakers van Maison du Vitrail, naar de bovenste verdieping om zo toegang te krijgen tot het glas van de koepel op 43 meter boven de grond. 1.000 m² glas-in-loodramen werden verwijderd en overgebracht naar de Parijse werkplaatsen om te worden schoongemaakt. Daar waar nodig werd ook het lood vernieuwd. Deze eerste fase eindigde in oktober 2020.

De restauratie was in handen van het Maison du Vitrail

De schoonheid van al het glas-in-lood gecreëerd door Jacques Grüber

De tweede fase was gericht op het verwijderen van het oude glazen dak boven de koepel en te vervangen door een totaal nieuwe constructie. Deze fase eindigde in april 2021. Door de ramen van de koepel valt nu weer natuurlijk licht naar binnen en de waterdichtheid is nu weer gegarandeerd. Om dit juweel nog beter te benutten werden er rijen leds geïnstalleerd om het in diverse kleuren te kunnen verlichten op het ritme van de thematische animaties zoals bijvoorbeeld met Kerst. Tevens werden er op verschillende ankerpunten gemotoriseerde haken geplaatst om de ophanging van verschillende elementen mogelijk te maken. Overigens, de hijsinstallatie in het centrum van de koepel dateert nog uit 1912.

De magie van het zonlicht dankzij het kunstwerk van de Koreaanse kunstenaar Kimsooja

To Breathe

Een stukje terug in de tekst maakte ik een opmerking over een tweede opmerkelijke gebeurtenis. Begin 2023 hebben alpinisten de dakkoepel en de buitenste randen op de vijfde en zesde etage volledig getransformeerd. In opdracht van Lafayette Anticipations, eigendom van de Fondation Galeries Lafayette en een fonds te weten, ‘Fonds de Dotation’ van de familie Moulin heeft de Koreaanse kunstenares Kimsooja 660 ruiten bedekt met een speciaal folie dat natuurlijk zonlicht afbuigt in alle kleuren van de regenboog (ook wel diffractie genoemd).

De magische effecten te zien aan de achterzijde van de koepel - foto's Galeries Lafayette

Zo transformeert Kimsooja de externe oppervlakken van de koepel en de interne ruimtes in een iriserend landschap die gedurende de dag steeds een veranderend beeld geven (te denken aan de kleuren van olie op het water of die van enorme zeepbellen). Meer dan 110 jaren na de bouw geeft Kimsooja de koepel zijn kleuren terug, met behulp van de natuurlijke kenmerken van licht in overeenstemming met de oorspronkelijke bedoelingen van Jacques Grüber. De kunstenares creëert zo een ongekende dialoog met deze iconische koepel en het architecturale erfgoed van Galeries Lafayette door op slimme wijze gekleurd licht terug te brengen in het hart van dit historische art nouveau gebouw. Oorspronkelijk van 14 april tot en met 30 juni van dit jaar. Maar na een persoonlijke rondleiding, waarover meer in de volgende alinea, werd mij verzekerd dat dit wel eens een blijvertje zou kunnen zijn.

 Elke zaterdag en zondag is het mogelijk om een rondleiding te maken en een kijkje te nemen in de coulissen van dit magische warenhuis

Wil je zelf alle geheimen ontdekken van deze iconische winkel, sinds 1893 een legende van de Parijse mode en commercie, tijdens een persoonlijke rondleiding? Dat kan elke zaterdag van 09.00 uur tot 10.30 uur in het Frans en elke zondag van 10.00 uur tot 11.30 uur in het Engels. Je leert hoe de oprichters van dit warenhuis een nieuwe stijl van architectuur bedachten en die steeds aanpaste aan de eisen van de commercie door het bouwen van theatrale, haast religieuze gebouwen. Je wandelt met een gids door een leeg warenhuis. Je krijgt een exclusief kijkje in de coulissen.

De afdeling ‘Erfgoed & Historisch Archief’

Met als hoogtepunten de afdeling waar het erfgoed en historisch archief is gevestigd en last but not least een wandeling van een half uur in het hart van de binnenkoepel, waar je oog in oog komt te staan met de bijna 110 jarige constructie en de schoonheid van al het glas-in-lood gecreëerd door Jacques Grüber. Persoonlijk was dit voor mij een absoluut hoogtepunt van alle dingen die ik ooit in Parijs heb gedaan.

De liften van Otis uit het begin van de 20e-eeuw, nu alleen voor het personeel en voor de exclusieve rondleiding

Boeken kun je op de website van Galeries Lafayette. Kosten slechts € 15 per persoon. Heb je moeite met lang staan dan zou ik je deze rondleiding niet adviseren. Helaas ook nog niet mogelijk voor mensen in een rolstoel. Klik hier voor een directe link naar de website voor het boeken van een rondleiding.

Alle geheimen van deze magische koepel en iconische winkel, sinds 1893 een legende van de Parijse mode en commercie, worden onthuld tijdens een persoonlijke rondleiding