Hét netwerk van, voor en door Nederlandstaligen in Frankrijk

De consumptie maatschappij; een dilemma

Inleiding

Hieronder geef ik mijn mening en ideeën over een wereldwijd probleem. Of ik het bij het juiste eind heb? De toekomst zal het leren. Ik hoop dat het een vruchtbare discussie oplevert en niet enkel tot opmerkingen leidt als "wat een onzin".

De consumptie maatschappij

We leven in een consumptie maatschappij. Dat is niet nieuw, maar is door de eeuwen heen al zo geweest. Alleen zijn de mogelijkheden tot consumeren de laatste eeuw verhonderdvoudigd. We consumeren allemaal mee. Dat u dit kunt lezen is dankzij uw computer, laptop, tablet of smartphone en uw verbinding met het internet. U heeft deze zaken aangekocht en dus consumeert u mee.
Steeds weer duikt de term “consuminderen” op als oplossing voor de consumptie maatschappij en de problemen die deze met zich brengt. Dat deze maatschappij problemen met zich brengt is duidelijk: Verspilling, vervuiling en uitputting van de op de wereld beschikbare voorraden, zijn er drie van. Maar is consuminderen nu echt de oplossing?
De term consuminderen roept bij mij drie vragen op.

Willen wij wel consuminderen?
Wat zijn de gevolgen van consuminderen?
Zijn er alternatieven voor consuminderen?

Willen wij wel consuminderen.

Dat lijkt misschien een onzinnige vraag, maar geen regering durft consuminderen aan, als het volk daar tegen is.
Een van de kenmerken van de mens is ambitie. De mens wil vooruit komen. De mens wil meer weten, meer kunnen, meer welvaart, meer welzijn. Dat zit in de aard van het beestje.
Heel bekend is de uitspraak dat iedere ouder wil dat zijn of haar kinderen het beter hebben dan hij of zij.
Bekijken we de consumptie wereldwijd dan zien we dat een groot deel van de mensheid op of onder het bestaansminimum leeft en dus helemaal niet kan consuminderen. Opkomende economieën zoals die van China en India bijvoorbeeld zijn er op gericht het volk meer welvaart te bieden. Willen die wel consuminderen?
Ook de welvarende westerse landen, zijn gericht op het verhogen van de welvaart. We komen net uit een crisis. Een crisis is een afgedwongen periode van consuminderen. Nu die crisis voorbij is wil iedereen weer meer! Vakbonden roepen stakingen uit: niet voor meer welzijn, maar voor meer welvaart.(Nu is zonder welvaart, welzijn ook ver te zoeken) De verkopen lopen op tot nieuwe records. Mensen hebben vertrouwen in de toekomst en geven weer meer uit. Consumeerderen dus in plaats van consuminderen.
Ik durf hier gerust met zekerheid te stellen dat het over, overgrote deel van de bevolking niet wil consuminderen, maar juist meer wil. En als ik eerlijk ben , wil ik zelf eigenlijk ook niet consuminderen.
Maar als we weten dat niemand wil consuminderen, is het dan geen utopie om te denken dat je dit tot stand kunt brengen? Regeringen worden gekozen om het volk te dienen en niet om tegen de wens van het volk in te gaan. Doen ze dat dan is hun geen lang leven beschoren.
Ik denk dat enkel en alleen al om deze reden, consuminderen geen enkele kans maakt.

Wat zijn de gevolgen van consuminderen.

De laatste crisis heeft veel ellende teweeg gebracht; werkloosheid, armoede, vermindering van de zorg, verlaging van de uitkeringen, enzovoorts. Consuminderen is niets anders dan de vrijwillige creatie van een nieuwe crisis. Alleen al het handhaven van nul procent groei geeft al een forse toename van de werkloosheid. De arbeidsproductiviteit stijgt immers wel! Voor een afname van de werkloosheid is een economische groei van ongeveer 2% benodigd. Het verband tussen groei en werkloosheid is vastgelegd in wat we de wet van Okun noemen. Dit is overigens eigenlijk geen wet, maar een empirische vuistregel, die voor heel veel landen blijkt te werken.

Door de stijging van de arbeidsproductiviteit kan er met minder mensen meer geproduceerd worden. Dat stoppen zou een rem zetten op de inventiviteit van de mens. En het probleem is dat je de mens niet kunt beletten om te denken, om nieuwe ideeën uit te werken, om verbeteringen te realiseren. Dus ook al zet je de rem op de groei, de arbeidsproductiviteit laat zich niet afremmen. Het gevolg is werkloosheid. Dat heeft weer meer uitgaven van de overheid aan uitkeringen tot gevolg waardoor deze minder kan investeren, hetgeen weer meer werkloosheid oplevert.
Nu zou je kunnen zeggen we gaan allen korter werken en de werkgelegenheid blijft dan op pijl. Maar dan zullen de salarissen dalen en dus ook de koopkracht. Dat heeft gevolgen voor de kleine en grote neringdoenden, want die gaan omdat de consument minder koopkracht heeft, minder omzet draaien. Daar vallen dus ontslagen en dat resulteert in werkloosheid en meer uitkeringen.
Kortom, je komt in een neerwaartse spiraal terecht die niet te beheersen is. De zorg moet worden beperkt omdat er geen geld is. Research en development krijgen minder geld, zodat er een rem wordt gezet op nieuwe ontwikkelingen. Die rem slaat niet enkel op consumptieve goederen, maar ook diensten, ontwikkeling van medicijnen, vooruitgang in de zorg .

Ik ben geen econoom, maar iedereen die nadenkt moet toch inzien dat consuminderen enorme gevolgen heeft voor heel veel mensen. Denkt u dan men de mensen hier warm voor gaan lopen?

3 . Zijn er alternatieven?

We weten allemaal dat we wel iets moeten doen. Doorgaan zoals nu, heeft ook desastreuze gevolgen. We zullen verspilling moeten tegengaan, zodat uitputting van de rijkdommen van onze aarde en vervuiling worden tegengegaan.
Duurzame productie.
Voor mij houdt dit in dat er wordt geproduceerd met behulp van duurzame energie (ik reken daar overigens ook kernenergie bij), zonder vervuiling van de omgeving en dat de producten voor bijna 100% moeten kunnen worden hergebruikt. Een nieuwe auto bijvoorbeeld is nu al voor 85 % recycleerbaar.

Dat klinkt eenvoudig, maar is het natuurlijk niet. Denk maar eens aan het hergebruik van plastics. Er bestaan zeven soorten plastic en als die gezamenlijk worden ingezameld geeft dat problemen bij de recyclage. Daarom probeert men de gebruikte plastics te standaardiseren.
Maar toch is het mogelijk. De consument kan bij de ontwikkeling van duurzame productie een belangrijke rol spelen. Producten die niet worden gekocht worden niet gemaakt!

Van wegwerp tot hergebruik
Natuurlijk raken producten buiten gebruik; door welke oorzaak dan ook. Gescheiden inzameling van deze producten is een must. De nu betaalde toeslag voor recyclage zit in de prijs van de producten inbegrepen. Dat lijkt leuk, maar stimuleert mensen nu niet bepaald tot inleveren. Pas als mensen iets terugkrijgen voor hun ingeleverde producten, zijn ze bereid ze ook daadwerkelijk gescheiden in te leveren. De PET fles is hiervan een goed voorbeeld. Niet afschaffen dus dat statiegeld, maar het juist veel breder invoeren voor een veel bredere range aan producten.

Verandering van eetgewoontes
Dat is misschien nog wel het moeilijkst van alles. We zullen met zijn allen minder dieren voor de vleesconsumptie moeten houden. Er zijn nu al oplossingen voorhanden. Er zijn vleesvervangers, maar de kwaliteit van deze producten laat volgens een test van “Que Choisir” nogal te wensen over. Men kan nu al vlees kunstmatig produceren. Misschien is dat een van de oplossingen. Maar het zal nog wel even duren voordat kweekvlees voor een redelijke prijs op de markt komt. Dat er veranderingen moeten komen is duidelijk. We kunnen beginnen met minder vlees eten, hoewel ook dat gevolgen voor de werkgelegenheid van veel mensen heeft.

Conclusie

Consuminderen is een leuke en goedbedoelde term, maar biedt geen goede oplossing voor het oplossen van de problemen veroorzaakt door de consumptiemaatschappij. De mens wil het niet en de gevolgen zijn niet te overzien en onbeheersbaar.
Consumenten moeten beloond worden voor verantwoord consumeren. Producenten moeten worden gedwongen tot duurzame productie. Dat kan zelfs werkgelegenheid opleveren.

PS
Hierboven heb ik mijn mening samengevat. Het is geen wet van Meden en Perzen. In tegenstelling tot wat sommigen denken, ben ik wel degelijk bezig met nadenken over hoe de wereld verbeterd kan worden. Ik probeer enkel niet de wereld op zijn kop te zetten, maar uit te gaan van de bestaande structuren. Daarbij heb ik een groot vertrouwen in de wetenschap. Je kunt een wereldbevolking niet zo maar naar je hand zetten. Je kunt de bedding van een rivier veranderen, maar je kunt een rivier niet bergop laten stromen.

Rubrieken,klik voor meer berichten in dezelfde rubriek

20180701, Kunst en Cultuur

Reactie van Sequoia op 1 Juli 2018 op 19.01: Mooi stuk, maar totaal vanuit jouw idee geschreven. Als je zelf niet wil consuminderen (zoals je aangeeft) lijkt het mij ook zonde van je tijd om er zo mee bezig te zijn, er zijn heus genoeg mensen die wel consuminderen en dit ook doen.

Reactie van Susan op 1 Juli 2018 op 19.14: Hans ik ben reuze benieuwd naar de reacties , ik weet geen oplossing.

Reactie van Bertels op 1 Juli 2018 op 19.43: @hetprojekt : we komen dus vanzelf in een "evenwicht" . Dus geen consumeren noch onsuminderen maar balanceren .

Reactie van Hans van den Bos op 1 Juli 2018 op 20.34: @ Sequoia
Een wat merkwaardige reactie. Als ik je goed begrijp mag iemand niet zijn eigen mening verdedigen. Ik geef aan tegen consuminderen te zijn en licht dat standpunt toe. En jij kunt op geen enkele manier hardmaken dat de meerderheid van deze wereld voor consuminderen is. Noch heb je het inhoudelijk over de problemen die consuminderen met zich brengt. Een reactie waar niemand wat aan heeft. Natuurlijk zijn er mensen die voor consuminderen zijn, maar dat is een verwaarloosbare minderheid.
@ Het Project
Ik heb nergens gezegd dat de consumptie maatschappij geen problemen oplevert. Integendeel, ik stel wel degelijk dat voorraden eindig zijn en er dus wat aan gedaan moet worden. Dat recyclen duur is, staat buiten kijf. Maar dat is nog altijd gemakkelijker te verwezenlijken dan de wereld in een wereldwijde crisis storten door te gaan consuminderen. Bovendien ondergraaf je nergens mijn standpunt dat deze wereld niet wil consuminderen. Hoe kun je een wereldbevolking dwingen tot consuminderen?
Als armoede consulent moet je hebben ervaren dat mensen uit die armoede willen geraken en maar wat graag mee willen doen aan het consumeren. Het is niet dat zij willen consuminderen. Voorlopig groeit het BBP met 3,4% in Nederland. Is dat een teken van consuminderen. Die opmerking over rijke pensionado’s zal ik maar negeren. Dat is een armoede argument. Geen financiële; maar geestelijke armoede. Consuminderen zal nooit wereldwijd vrijwillig worden omarmd. De club van Rome heeft geen gelijk gekregen. De armoede waar jij over spreekt is een probleem van de ongelijke verdeling van de welvaart. Maar dat is een heel ander onderwerp.
Je weerspreekt nergens mijn argumenten dat consuminderen een enorme ellende teweeg zal brengen.

Reactie van suzywong op 1 Juli 2018 op 23.31: x

Reactie van Piet van Wilpen op 2 Juli 2018 op 5.47: Hans,

‘Man ist was man ißt’ oftewel: je bent wat je consumeert – met deze uitspraak van de Duitse filosoof Feuerbach kan onze consumptiecultuur worden samengevat.

Volgens mij geeft Feuerbach hier direct de richting aan waarin de oplossing van de consumptiemaatschapij volgens mij moet worden gezocht: gedragsverandering.

Ik weet niet of je het boek kent van Frank Trentman: Empire of Things. Deze Duitse historicus beschrijft hierin de geschiedenis (wereldwijd) van de consumptiemaatschappijen over de laatste 5 eeuwen. Zeer taaie kost maar tevens zeer overtuigend.
Zijn conclusie (waarin ik mij geheel kan vinden) is dat de consumptiecultuur in een duurzame richting kan worden omgebogen maar dat dit slechts onder ‘zekere paternalistische dwang’, lees overheid, kan worden gerealiseerd.

Maar daar zullen de neoliberalen onder ons het wel niet mee eens zijn.

Reactie van Hans van den Bos op 2 Juli 2018 op 9.19: Eén heel belangrijk argument tegen consuminderen is hier onbesproken gebleven.
De wereldvoorraden zijn eindig. Daar zijn we het allemaal wel over eens. De wereld is een patiënt met een dodelijke ziekte. Consuminderen rekt het leven, maar de patiënt is en blijft ten dode opgeschreven. Consuminderen biedt namelijk enkel uitstel van executie; geen oplossing. En omdat consuminderen onherroepelijk gepaard gaat met veel werkloosheid en ellende, is het geen uitstel wat velen zullen wensen. Euthanasie is dan barmhartiger. Bovendien stort consuminderen de wereld in een financiële crisis die zijn weerga niet kent en dan is er geen geld meer om echte oplossingen toe te passen.
Jeanette zei, overigens terecht, dat recyclen duur is. Maar het is wel de enige echte oplossing om de wereldvoorraden in stand te houden. Een oplossing die ons iets minder groei zal opleveren, maar die, mits goed begeleid en afgedwongen, de wereld niet in ellende hoeft te storten.
Wat dat betreft moet ik Piet van Wilpen gelijk geven. Er is een gedragsverandering nodig. Van wegwerpmaatschappij naar hergebruik maatschappij. Of neo-liberalen hierop tegen zullen zijn is nog maar de vraag. Van consumeren, naar herconsumeren. De consumptie maatschappij blijft in stand, maar met de verspilling is het gedaan. Vooruitgang blijft mogelijk en het hergebruiken kan vele banen opleveren.
Met dat bericht zullen veel grote industrieën in het begin niet blij zijn. Maar uiteindelijk zullen ze heus inzien dat het de enige mogelijkheid is. En omdat de kosten voor alle bedrijven evenveel stijgen, hoeft de concurrentie er niet onder te lijden.
Er zal zeker enige dwang nodig zijn. Maar het biedt ten minste een echte oplossing en dan doet consuminderen niet.

Reactie van Michael op 2 Juli 2018 op 9.41: @Hans. Ik ben, net als Sequoia, van mening dat jouw stuk wel erg overeenkomstig jouw eigen persoonlijke voorkeur is geschreven, namelijk; geen interesse in consuminderen...."It's all in the eye of the beholder". Dat geldt ook voor mijn eigen observaties uiteraard, ik zie wel veel mensen om mij heen die 'consuminderen'. Die term is overigens een ruim begrip, iemand die ervoor kiest om zelf groenten te gaan verbouwen, vaker de fiets te pakken, een flexitariër te worden of duurzame verbeteringen in zijn/haar huis aanbrengt, consumindert evengoed. Je hoeft geen blad open te slaan en er valt te lezen over dit soort initiatieven. In de US is 'tiny house living' razend populair, en al voor ruim een decennium.

Een rijdende trein staat niet zomaar stil, die omslag duurt een tijdje...maar soms zelfs op het paniekerige af, zoals het verketteren van diesel bijvoorbeeld. Niets gaat altijd meteen 100%, maar ik bemerk zeker een veranderend bewustzijn, en dat bedoel ik niet persoonlijk, vooral bij jongere mensen. Die groeien op met al die nieuwe ideeën en technologieën. Ook heeft het met iemands gezonde verstand en intelligentie te maken, als je bewust bent van de noodzaak van deze veranderingen, dan doe je dat gewoon... en hoef je niet met veel omhaal van woorden je nieuw aangekochte auto te 'motiveren' zoals ik laatst las.

Dus nee, er wordt veel geconsumeerd maar ik lees simultaan veel 'tegengeluiden', vernieuwde manieren van recyclen, opruimen en bewustwording van de plastic soep etcetc. Ik mag dus hopen dat de media ons blijft bombarderen met hoe erg het allemaal wel niet gesteld is met moeder aarde...alleen als de noodzaak hoog genoeg is en de mensheid (terecht) angst begint te voelen voor een naderend einde, komt het overlevingsinstinct in aktie.

Groet, Michael.

Reactie van Michael op 2 Juli 2018 op 9.51: Overigens wilde ik er nog aan toevoegen... je omschrijft het consuminderen in jouw stuk als zijnde een soort van noodzakelijk kwaad. Ik persoonlijk vind het een zegen om niet op paniekerige wijze s'nachts voor een winkel te moeten liggen voor het laatste model lulijzer. Al die spullen...en vooral alle moeite die men moet doen om de spullen te bewaren, te onderhouden en te koesteren. Maar bovenal, de angst om het weer te verliezen...
Ik hou persoonlijk van licht reizen...met een zware rugzak kijk je alleen nog maar (krom lopend) naar de grond. Een wijs man (of vrouw) zei eens; Geluk zit 'm niet in het verlangen naar meer, maar in het vermogen om te genieten van minder...daar ben ik het proefondervindelijk mee eens.

Groet, Michael.

Reactie van Hans van den Bos op 2 Juli 2018 op 11.34: @ Michael
Ik stel het consuminderen niet voor als een noodzakelijk kwaad, maar als een non oplossing.
Iedereen leeft zijn leven op zijn eigen manier. Je stelt het consumeren wel voor als een heel paniekerig gebeuren. Daar kan ik wel om glimlachen. Consumeren hoeft het genieten van kleine dingen niet te verhinderen. Ik wandel zelf minimaal 15 km per dag, en er zijn weken waarin ik de 150 km gemakkelijk haal. Ik geniet er enorm van, net als onze Bordercollie overigens. Maar Ik vind het ook heerlijk om in mijn splinternieuwe auto te rijden. Het een hoeft het ander niet in de weg te staan. Ik ben 71 en heb ook wel wat levenservaring. Een ding weet ik zeker uit eigen ondervinding. Geld alleen maakt niet gelukkig, maar armoede staat geluk zeker in de weg. Ik heb bittere armoede meegemaakt tijdens mijn jeugd. Ik werd er in ieder geval niet blij van.
Ik consumeer er zeker niet zo maar op los. Maak geen schulden en zorg altijd voor reserves. Maar het laatste hemd heeft geen zakken. Mijn kinderen hebben een goede baan en hebben mijn financiële ondersteuning niet nodig. Dus geniet ik samen met mijn vrouw intens van ons leven en de mogelijkheden die we hebben. En ik heb nog nooit voor een winkel gelegen en sta ook niet te dringen bij de uitverkoop. Iets kopen probeer ik zo zorgvuldig mogelijk te doen en alleen al het proces van zorgvuldig kiezen is al een plezier. Het is net als vakantie; de voorbereiding geeft net zo veel plezier als de uitvoering.

Blijf vooral genieten!
Met vriendelijke groet
Hans