10 oktober 2025, de werkweek van onze ambassadeur

Breinbrekers

Er was een zekere hoop dat we na het Koninklijke bezoek en de grote handelsmissie van vorige week even rustig zouden kunnen terugblikken om daarna in Parijs de draad van het gewone werk weer te kunnen oppakken. De bekendmaking van de ‘nieuwe’ Franse ministersploeg op zondagavond leek weer even een wat stabielere periode in de Parijse politiek aan zat te kondigen.

Dus op maandag om half tien bij het dagelijkse ‘krantenrondje’ met de ambassadecollega’s hing er een soort tevreden gevoel. Totdat ik om tien voor tien de telefoon voelde brommen in mijn binnenzak: Premier Ministre Lecornu had zijn ontslag aangeboden, en de president had het geaccepteerd. Dat een halve dag nadat de ministers waren benoemd, de meeste hadden nog niet eens de sleutel van hun kantoor gekregen van hun voorganger.

Sindsdien is het stof nog niet gaan liggen. De teruggetreden premier Lecornu kreeg van de president het verzoek om, op basis van alle gesprekken die hij de afgelopen weken had gevoerd, te kijken of niet toch nog een kabinet te vormen viel dat niet meteen zou worden weggestemd. Het leek een wat we in Nederland een ‘lijmpoging’ noemen, maar bleek later meer te gaan richting wat bij ons een ‘informateur’ doet. Want Lecornu kondigde meteen aan bijna met een schone lei te beginnen en wekte de indruk zelf geen premier meer te willen worden. Op woensdag leek dat vrucht te gaan dragen, want Lecornu gaf aan dat de dreiging van een impasse, gevolgd door ontbinding van de assemblee en nieuwe verkiezingen, zich leek te verwijderen en dat hij hoopte dat er op vrijdag een nieuwe premier bekend kon worden gemaakt.

Op het moment dat ik dit schrijf, ontvangt president Macron achter elkaar alle partijen uit het parlement, behalve de flankpartijen RN en LFI, dus het lijkt er op dat gestreefd wordt naar steun (of in iedere geval geen fatale bezwaren) van het brede midden. De hoop is dat er met die brede groep afspraken kunnen worden gemaakt zodat de nieuwe regeerploeg in ieder geval de begroting voor 2026 door het parlement kan loodsen, zodat het gevaar van een financiële crisis voorlopig wordt afgewend. Daarbij zouden ook best eens wat heilige huisjes kunnen sneuvelen. ‘Affaire à suivre’, zoals ze hier zeggen.

Als ambassade onthouden we ons in dit soort situaties van voorspellingen. Maar we moeten ons wel zo goed mogelijk informeren, ook om aan Den Haag toelichting te kunnen geven. Dat betekent niet alleen van alles lezen, maar ook allerlei gesprekken voeren. Zo was het heel nuttig om maandag even de kans te hebben om te spreken met de heer Klaas Knot die bij mijn OESO-collega Jochem Wiers op bezoek was. De net teruggetreden president van de Nederlandsche Bank (de organisatie die toezicht houdt op de financiële sector, en in Frankfurt meebeslist over het monetaire beleid) heeft ook hier hele goede contacten. Nuttig om van hem te horen over de uitdagingen op financieel-economisch terrein. Een paar avonden later werd dat, tijdens een vriendschappelijk diner met Rob Riemen van het Nexus Instituut, aangevuld met scherpe kanttekeningen over waar het in zijn ogen met de wereld naartoe gaat op cultureel, politiek en filosofisch terrein.

Ook hadden we het geluk juist deze dinsdag Clément Beaune bij het avondeten te gast te hebben, de Hoge Commissaris voor Strategie en Planning (Haut-commissaire à la Stratégie et au Plan, rechtstreeks onder de Franse premier). Het Haut-Commissariat is ontstaan uit twee organisaties. In de eerste plaats het vermaarde Commissariat Général au Plan dat als economisch planbureau (vgl. ons CPB) na de oorlog werd opgericht door De Gaulle en lang geleid werd door Jean Monnet, een van de aartsvaders van de Europese samenwerking. De tweede component heette ‘France Stratégie’: een instelling voor wetenschappelijk advies over maatschappelijk kwesties, enigszins vergelijkbaar met onze Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. Het Haut-Commissariat anno 2025 onderzoekt de grote uitdagingen van de toekomst, op terreinen als demografie, economie, milieu, technologie en geopolitiek. Sinds mei dit jaar staat Clément Beaune aan het hoofd van deze instelling.

Voorheen was Beaune onder meer minister van Transport en minister voor Europese Zaken, en daarvoor ‘sherpa’ van president Macron bij internationale topontmoetingen, zoals de G7, de G20 en de Europese Raad. Een sherpa is iemand die achter de schermen onderhandelt en ervoor zorgt dat de leiders tijdens de top soepel kunnen samenwerken. De term komt oorspronkelijk van de Sherpa, een volk uit de Himalaya dat bekend staat als gidsen en dragers voor bergbeklimmers. Zoals een Sherpa de weg wijst en lasten draagt voor expedities, bereidt een politieke sherpa de weg voor diplomatieke "toppen". Heel interessant werk, dat ik zelf van 2004 tot en met 2009 mocht uitvoeren voor premier Balkenende.

Maar terug naar het diner: aanleiding van de ontmoeting met Beaune was zijn laatste boek ‘Je dirai malgré tout que la politique est belle’ of vrij vertaald: ‘Ondanks alles zal ik zeggen dat de politiek mooi is’, dat begin dit jaar verscheen. In zijn boek reflecteert hij op de huidige staat van de democratie, de verharding van het publieke debat en de druk van de “politiek van de urgentie”. Hij pleit voor nuance en compromis, voor een proportioneel kiesstelsel, voor jaarlijkse referenda, herstel van publieke diensten, meer inspraak van werknemers in raden van bestuur, en een politiek die weer aantrekkelijk wordt door verantwoordelijkheid en overweging. Uiteraard bood het diner ook de gelegenheid over Europa en soevereiniteit te praten, en de rammelende maatschappelijke samenhang en de zorgen van de jongere generaties. We konden het niet laten ook de huidige politieke situatie in Frankrijk te bespreken.

Ons dagelijkse werk gaat natuurlijk ook door. Zo had de defensie-afdeling 14 officieren uit Nederland op bezoek die bezig zijn met de Hogere Defensie Vorming (HDV), de opleiding voor de toekomstige leiders van onze krijgsmacht. De studenten wilden een idee krijgen van het Franse perspectief op internationale veiligheid en defensie. De week begon met een ontvangst op de residentie, waar de studenten direct kennis maakten met de Franse defensiewereld. Tussen de hapjes en drankjes door wisselden ze van gedachten met defensieattachés, medestudenten van de École de Guerre (strijdlustige naam voor de Defensie-universiteit waar Franse officieren worden opgeleid) en andere sleutelfiguren. In hun keurige uniformen arriveerden ze dinsdagochtend op de ambassade, tot groot plezier van de kinderen uit de straat die in een groepje kwamen kijken. De dagen erna was het een komen en gaan van denktankers, Franse militairen en beleidsmakers van de ministeries van Defensie en Buitenlandse Zaken. De studenten stelden scherpe vragen, wat leidde tot levendige discussies – precies wat je hoopt bij zo’n bezoek.

Verder nam ik deel aan een ontmoeting op de Tsjechische ambassade rondom Sviatlana Tichanovskaia, leider van het vreedzame verzet in Wit-Rusland. Levend in ballingschap in Litouwen blijft zij strijden voor vrijheid en een betere toekomst voor alle Wit-Russen. In 2022 kreeg zij in Middelburg - in aanwezigheid van de Koning en de Koningin - uit handen van voormalig MP Rutte een van de prestigieuze Four Freedoms Awards van de Amerikaans-Nederlandse Roosevelt Stichting. We zijn inmiddels een paar jaar verder, maar mevrouw Tichanovskaia blijft erin geloven dat een democratische en Europese toekomst voor Wit-Rusland in het verschiet ligt.

Ik probeer u niet te vermoeien met te veel verhalen over recepties, maar voor de lezers die me nog volgen sinds mijn tijd in Spanje, wilde ik toch het bezoekje aan de Fiesta Nacional op de Spaanse ambassade vermelden. Hoewel die feestdag op 12 oktober (de dag waarop Columbus voet aan wal zette aan de andere kant van de oceaan) valt, werd hij donderdag al gevierd. Vroeger heette de feestdag ‘Día de la Hispanidad’, maar ook Spanje gaat tegenwoordig genuanceerder om met het koloniale verleden. Fijn om weer wat Spaans te kunnen spreken, het brengt bij mij altijd goede herinneringen boven aan de twee periodes dat ik in Madrid werkte.

Op woensdag was ik tijdens het Fête de la Science (het lijkt wel altijd feest in deze baan!) bij een conferentie over de Einstein Telescoop, georganiseerd door mijn collega’s van de afdeling Onderwijs en Wetenschap samen met de Belgische, Vlaamse en Waalse vertegenwoordigingen in Frankrijk. De Einstein Telescoop is een gigantisch wetenschappelijk project dat Nederland graag samen met de Belgen en Noordrijn-Westfalen wil bouwen. Dankzij deze derde generatie zwaartekrachtgolfdetector zullen wetenschappers belangrijke nieuwe informatie kunnen opdoen over zwarte gaten en de geschiedenis van het heelal. Het project kan, als uiteindelijk voor deze locatie gekozen wordt, veel kennis, technologische ontwikkelingen en banen in de Euregio Maas-Rijn opleveren. Via een VR-experience heb ik zelfs zelf kunnen rondlopen binnenin de Einstein Telescoop. Ik maakte ook een soort tijdreis: uit Nederland was de grote natuurkundige Stan Bentvelsen overgekomen. Ik woonde ooit samen met hem en een andere vriend op een etage in Amsterdam, waar hij ons kennis liet maken met de eerste computerspelen. Daarna verloren we elkaar uit het oog. Nooit gedacht dat we 42 jaar later in Parijs samen voor een zaal zouden staan.

Dan had ik eind van de week nog een online ‘crashcourse semicon’ met andere Nederlandse ambassadeurs wereldwijd om een beter beeld krijgen bij het halfgeleiderdossier. Semiconductors, halfgeleiders, chips, hoe je ze ook noemt: ze zitten in vrijwel ieder apparaat. En ze spelen een belangrijke rol in de geopolitiek, want in het productieproces spelen komen vrijwel alle continenten aan bod. Dat leidt tot mooie samenwerkingen, maar ook tot afhankelijkheden en spanningen. Er kwamen meerdere vragen hierover voorbij. Wat is een halfgeleider nou écht? En hoe ziet het Nederlandse en Europese ecosysteem eruit? Hoe is dat verknoopt met andere werelddelen? En wat betekent dat voor overheden en voor ons als ambassadeurs? Heel nuttige achtergrondinformatie, want er zijn ook allerlei verbanden tussen Nederland en Frankrijk op dit terrein.

Tot slot : we sluiten de week af met Coming Out Day. Vandaag hesen we de regenboog-vlag op de ambassade, naast de Nederlandse vlag. Als teken van steun aan de LHBTIQ+ gemeenschap. In veel landen is uit de kast komen op het werk nog geen vanzelfsprekendheid. Bij zijn afscheid laatst liet een Franse medewerker weten dat hij zich op de Nederlandse ambassade voor het eerst vrij voelde open te zijn over zijn geaardheid. Ik hoop dat gestes als deze daar een bijdrage aan kunnen leveren.

Al met al weer een afwisselende week, ik wens u een mooi herfst-weekend.

Jan Versteeg