Van een leien dakje

Grote delen van de Morvan worden gekenmerkt door fermettes met muren en pierre en met leien daken. In sommige gemeentes worden die leien daken als bepalend deel van het bouwkundig erfgoed beschouwd en de leien mogen hooguit bij een renovatie vervangen worden door leikleurige dakpannen, maar niet door rode dakpannen. Zo overkwam mij, dat een door de Caue en DDE goedgekeurde aanvraag (her-)bouwvergunning van een ingestorte dependance, de rode dakpannen door de burgemeester hoogst persoonlijk geschrapt en vervangen werd door leien. Jammer want ik had al een paar honderd dakpannen gratis van een te slopen bakkerij gehaald en klaar liggen, terwijl de leitjes weer een extra kostenpost van een paar duizend euro betekenden. Het gehucht, waar deze ruïne stond, is voor 100 % met leien gedekt. Maar pal daarbuiten staat een even oude fermette met juist die dakpannen,die ik niet mocht gebruiken. Toch kan ik burgemeesters beslissing wel respecteren, want mijn lieu dite heeft nog steeds 100 % leitjes,

Laat dat leiendak nu helemaal niet zo authentiek zijn voor de Morvan! Het leien dak is net zo’n exoot als de Douglas in het oorspronkelijke Morvanse loofbos. Tot ca 1900 kwam de lei helemaal niet voor op de daken van woningen en fermettes in de Morvan. Het overgrote deel van de fermettes had chaume, roggestro als dakbedekking. Rijke boerderijen in de periferie van de Hoge Morvan hadden nog wel eens die mooie kleine dakpannetjes, die men ook op de rijkere huizen in de steden zag en soms nog ziet. In de noordelijke Morvan waren er ook daken met pierres plattes d’Avallon ( dikke kalkstenen ). Ook kwam de dakbedekking van assiaumes*, lammes de chêne ( eiken plankjes), zoals op de markt in Nolay nog te zien is, in de Morvan voor. De laatste twee soorten dakbedekking ben ik nooit meer op boerderijen tegen gekomen.

Heden ten dage kan de originele chaumiere beschouwd worden als het toppunt van duurzaam bouwen: alle bouwmaterialen kwamen uit de directe omgeving van de chantier: de keien uit de akker, het hout uit het nabije bos, de specie direct uit de grond en de dakbedekking was het restproduct van de oogst: roggestro.

Die roggestro, chaume, was de zwakste schakel in de chaumiere. Muren en charpente kunnen bijna zonder onderhoud eeuwen mee, de dakbedekking van roggestro nauwelijks een jaar of twintig. Bovendien was deze dakbedekking uiterst brandgevaarlijk. Hele dorpen en gehuchten zijn in vlammen op gegaan*: Planchez (1807 en 1832), La Fiolle (1844), la Chaise (1854), Lormes (een aantal keren), Montpensy(1897), Vouchot (1898) en Saint Brisson in 1904.

In de brand, uit de brand was te bekend voor de Morvandiaux . De verzekeringsmaatschappijen hebben middels goedkopere premies de huiseigenaren massaal overgehaald over te gaan op lei als dakbedekking.

Deze column is in uitgebreider versie naast veel andere bouwkundige wetenswaardigheden te lezen in 'En Pierre' Koop-en Renovatiegids voor een Frans huis van natuursteen.

Op 4 november wordt het boek gepresenteerd dit platform. Voor meer informatie, de inhoud en reviews ga naar https://enpierre.blogspot.com