Een monument voor het moederschap

Wat ik iedereen kan adviseren is om Parijs te bekijken, te ontdekken door middel van de trams die de stad binnen de Périphérique bijna omcirkelen: Tramlijn T3a, T3b. Laatst zat ik in tramlijn T3a die de zuidkant van Parijs bedient, vanaf Pont du Garigliano tot aan Porte de Vincennes. Zo reis je ongestoord door het autoverkeer, bovengronds, van het 15^e arrondissement, door het 13^e en het 12^e arrondissement. En zo kwam ik langs het Parc Kellermann, vrijwel onbekend bij elke Parijzenaar. Reden voor mij om op onderzoek uit te gaan.

 De ingang naar het bovenste park is een voorbeeld van de typische art-deco landschapstijl uit de jaren ’30 

Parc Kellermann

Oorspronkelijk de locatie van verschillende paviljoens van de Wereldtentoonstelling van Parijs van 1937 waarvan de belangrijkste locatie zich op de place du Trocadéro bevond tegenover de Eiffeltoren die toen 48 jaar bestond. Na de tentoonstelling transformeerde de hoofdarchitect van de Wereldtentoonstelling, Jacques Gréber, het tot een openbaar park. Net als de square René Le Gall werd het Parc Kellermann in 1937 over de Bièvre aangelegd en gebouwd op de voormalige Thiers-muur; de ‘Enceinte de Thiers’, de laatste verdedigingsmuur van Parijs, gebouwd tussen 1841 en 1844. Diepe loopgraven en muren tot wel 10 meter hoog omringden de hele stad, met poorten, portes, die er nog steeds zijn. Ze werden uiteindelijk vernietigd en grotendeels verwijderd in de jaren 1920, maar sommige delen zijn nog steeds aanwezig in het Parc Kellermann.

Het 87 jaar oude park is omzoomd door moderne architectuur

Het park beslaat een oppervlakte van 5,5 hectare en bestaat uit twee delen in twee verschillende stijlen. Het bovenste park is een voorbeeld van de typische art-deco landschapstijl uit de jaren ’30 en het onderste park, langs de rivierbedding, heeft de meer pittoreske stijl van Napoleon III. Hoewel sommige delen de geometrische vormen weerspiegelen die typisch zijn voor art-deco tuinen, was dit park niet bedoeld om te ontspannen en te wandelen. Het werd aangelegd om sport te promoten, iets wat sinds een decreet uit 1920 van het 'Ministère de l'Hygiène et de la Prévoyance' verplicht was geworden voor schoolkinderen.

Twee neoclassicistische bas-reliëfs, kenmerkend voor de jaren 30 van de hand van Élie Ottary, verbeelden dit ideaal bij de ingang van het park van rode baksteen – één met atleten en de andere met dansers. Deze ingang leidt je naar een brede laan omzoomd door rijen lindebomen. Het bovenste plateau biedt een prachtig uitzicht over het  onderste park en de stad, maar kijkt ook uit over de Périphérique waarvan het geluid tot in het park doordringt.

Een beekje stroomt vanaf het bovenste niveau door vijvers en een waterval van kunstmatige rotsen naar het onderste park waar het uitkomt in een groot bassin met een fontein. Een eerbetoon aan de inmiddels verdwenen Bièvre. Het westelijke deel is gewijd aan speeltuinen en sport. Sinds 2017 is het park ook de thuisbasis van een educatieve stadsboerderij waar kinderen en gezinnen allerlei dieren kunnen ontdekken, waaronder schapen, dwerggeiten, kippen, kalkoenen en konijnen. Het park ligt tussen de boulevard Kellermann, de rue de la Poterne-des-Peupliers en de rue Max-Jacob. Het dichtstbijzijnde metro- en tramstation is Porte-d'Italie.

Een oase van rust in het 13e arrondissement onbekend bij menig Parijzenaar

Een monument voor het moederschap

Ik verlaat het park daar waar ik het ook ben binnengegaan en sla linksaf naar de boulevard Kellermann. Aan de linkerkant ontwaar ik een tuin met een paar lindebomen en een grindpad dat de aandacht vestigt op een immens monument.

Jardin du Monument aux Mères Françaises

De schaal is haast Stalinistisch, het lijkt net of je in de tuin staat van een obscuur Oost-Europees land. Raar, dit voelt helemaal niet als Parijs. Het is zwaar en sober, maar ook plechtig met grijze, grauwe verweerde gezichten van enorme beelden. Het monument bestaat uit een lange muur, versierd met beelden van vrouwen, verstijfd van bewondering voor hun kinderen van verschillende leeftijden. Aan weerszijden van het hoofdbeeld staan beelden van dankbare mannen en vrouwen, die respectvol naar de moeders kijken. Op de muur de tekst ‘Aux Mères Françaises’ , aan Franse moeders.

Aan weerszijden van het hoofdbeeld staan beelden van dankbare mannen en vrouwen

Later onderzoek leert mij dat ik terecht ben gekomen in de ‘Jardin du Monument aux Mères Françaises’. Het monument is ontworpen in 1938 door architect Paul Bigot. De beelden zijn gehouwen uit zogenaamd Euville kalksteen, afkomstig uit het departement Meuse. Sculpturen gemaakt door Henri Bouchard en Alexandre Descatoire. In het midden staat een moeder die een baby in haar armen draagt met links en rechts een knielende zoon en een dochter, waarbij de een haar boeken aanbiedt, de ander bloemen. Aan elke kant weer beelden van moeders van verschillende generaties met hun kinderen.

In het midden staat een moeder die een baby in haar armen draagt met links en rechts een knielende zoon en een dochter

Aan elke kant weer beelden van moeders van verschillende generaties met hun kinderen

Het monument schijnt te zijn opgericht ter bevordering van het Franse geboortecijfer door al die moeders te eren, die tijdens en na de Eerste Wereldoorlog, hun kinderen alleen moesten opvoeden nadat hun echtgenoten waren gesneuveld.  De tuin werd geopend op 25 oktober 1938 door de Franse president Albert Lebrun. Op het monument staat veel tekst gebeiteld: citaten van Edmont Labbé (adviseur van het Ministerie van Nationaal Onderwijs), president Albert Lebrun en een vers van Victor Hugo: “Oh l'amour d'une mère, amour que nul n'oublie” – “Oh, de liefde van een moeder, liefde die niemand vergeet", afkomstig uit het gedicht ‘Ce siècle avait deux ans’, uit de bundel Les Feuilles d'automne. Tijdens de inauguratie demonstreerden suffragettes van de Ligue Française du Droit des Femmes, de Liga voor Vrouwenrechten, om het stemrecht voor vrouwen op te eisen door een krans te leggen met de tekst: “Ter ere van de Franse moeders, subliem, maar nog geen kiezers”.

Tot 2006 was de tuin van het Monument voor de Franse Moeders slechts één dag per jaar geopend, namelijk op Moederdag. Nu kan het publiek er het hele jaar terecht. Officieus is de tuin nu omgedoopt tot Tuin van de Moeders van Gezinnen. De oude naam prijkt echter nog steeds op de tuinhekken. Tegenwoordig heeft het Monument aux Mères Françaises een ietwat zieltogende uitstraling. De gevel is verweerd en het kleine park waarin het staat, lijkt weinig gebruikt. Toch is het een stukje onbekende geschiedenis van Parijs.