Het verhaal achter de naam (68) - Vic

Een vicus was in het geromaniseerde Gallië vaak een klein stadje zonder omwalling of versterking, met een commerciële functie. We vinden deze vici meestal terug langs de oude Romeinse wegen die het land doorkruisten. Het Nederlandse woord wijk is eveneens afkomstig van dit Latijnse woord, net als plaatsnamen als Katwijk. Vicus heeft geen nakomelingen in de moderne Franse taal, maar wel veel afstammelingen in de toponymie.

Erfgenamen van het Latijnse vicus komen van noord tot zuid en van oost tot west voor. De meest voorkomende vorm is vic, zoals in Nohant-Vic (Indre), Vic-la-Gardiole (Hérault), Vic-sur-Seille (Moselle) of Vic-en-Bigorre (Hautes-Pyrénées), soms met een afwijkende spelling als in Vicq-sur-Gartempe (Vienne) of Vicq-sur-Nahon (Indre). Ook de niet meer zo goed herkenbare namen Vif (Isère) en Vieu-d’Izenave (Ain) laten in hun oude vormen vicus of vico zien. Vis-en-Artois (Pas-de-Calais) ligt aan de lange rechte heerbaan die Arras verbindt met Cambrai en Visseiche (Ille-et-Vilaine) ligt aan de oude weg van Angers naar Rennes bij de brug over de Seiche. Inderdaad, een brug is een strategische plek; een aantal vici liggen bij een brug liggen en heten naar de rivier waaraan ze liggen.

Het is niet meer af te lezen aan de huidige vorm, maar Vienne-la-Ville (Marne) is ook een vicus, een Vicus Axonae om precies te zijn. Axona is de oude naam van de Aisne, en inderdaad, Vienne-la-Ville ligt aan de Aisne. De vorm Viaine die we in de veertiende en vijftiende eeuw aantreffen is uiteindelijk verward met die veel grotere en bekendere steden, maar het is een ‘dorp aan de Aisne’ en dus synoniem aan Vic-sur-Aisne (Aisne). In beide namen komt de verwijzing naar de Aisne al vroeg voor. In 1062 voor Vienne: villa Viasne super Axonam fluvium, en al in 893 voor Vic: munitio Vici super fluvium Axona. Op dezelfde manier is Blévy (Eure-et-Loir), dat aan de Blaise ligt, in 1152 een Blesia vicus, en Vivonne (Vienne) aan de Vonne in 857 in condito Vicovedonense. Zo zijn er nog meer voorbeelden van vicus met een riviernaam. We zagen hierboven dat in Visseiche (Ille-et-Vilaine) de oude Romeinse baan van Rennes naar Angers de Seiche kruiste. Vibraye (Sarthe) ligt inderdaad aan de Braye en Meuvy (Haute-Marne) aan de Maas (Meuse) – het is een oorspronkelijk Mosa Vicus.

Audruicq (Pas-de-Calais) heeft een Nederlandstalige oorsprong, die uit de oude vormen goed af te lezen is: in 1129 Ouderwich, in 1164 Alderwic. Als het dorp in Nederland zou hebben gelegen zou het Ouderwijk kunnen heten. Het is een noordelijk equivalent van Vieux-Vy-sur-Couesnon (Ille-et-Vilaine), Vieuvicq (Eure-et-Loir) en van Vivy (Maine-et-Loire), waarbij een vetus vicus aan de wieg ligt: ‘het oude dorp’. Naast oude zijn er ook nieuwe vici: de Novo Vico (1099) wordt Neuvic (Dordogne), net als Neuvicq-le-Château (Charente-Maritime) waar inderdaad nog steeds een indrukwekkend kasteel te vinden is. Ook de meeste plaatsen met de naam Neuvy zijn ‘nieuwe dorpen’, zoals bijvoorbeeld Neuvy-sur-Loire (Nièvre), Neuvy-Saint-Sépulchre (Indre), Neuvy-le-Roi (Indre-et-Loire) of Neuvy-au-Houlme (Orne).