De berichten van Jeroen Sweijen (43)

Het Franse woord houx, 'hulst', is van Germaanse, waarschijnlijk Frankische afkomst. In die taal luidde het woord hulis, dat ook voor het Nederlandse woord hulst gezorgd heeft - en voor plaatsnamen als Hulsel (Noord-Brabant). Houssaye-en-Brie (Seine-et-Marne) is dan ook een hulstbos, net als La…

'Ik zou graag de clausule van het testament van Adam willen zien waaruit blijkt dat ik uitgesloten zou zijn bij de verdeling van de wereld.' Het citaat van Frans I (1494-1547), koning van Frankrijk van 1515 tot aan zijn dood, zet direct de toon. Niets is deze emblematische Franse koning te groot, te mooi, te veel. Gedurende zijn koningschap maakt…

Wanneer je bijna blut bent, bijvoorbeeld doordat je te veel belasting hebt moeten betalen, kun je in het Frans zeggen 'Je suis fauché'. Net als het koren dat gemaaid (fauché) is, is er weinig meer van over. Zou die betekenis invloed hebben gehad op de huidige vorm van Lafauche (Haute-Marne)? De woorden hebben niet dezelfde…

Het Latijnse woord limes betekent 'grens'; deze term verklaart de naam van Linthes (Marne), dat op de grens ligt van de Gallische stammen Tricasses en Catalauni, die respectievelijk voor de namen van Troyes en Châlons-en-Champagne hebben gezorgd. Buurdorp Linthelles, eveneens in de…

Het woord paroisse ('parochie') komt niet vaak voor in plaatsnamen, wellicht omdat het te weinig onderscheidend was: het hele land was immers opgedeeld in parochies. Toch is er een streek waar het begrip parochie veelvuldig in de plaatsnamen terugkomt: Bretagne. Vraag aan een willekeurige Fransman wat voor hem een typische Bretonse plaatsnaam is, en hij zal een naam citeren die begint met Plou-, of één van de fonetische varianten daarop. Het is een karakteristieke…

Meerdere kleine thermale stadjes zijn gebouwd op plaatsen die gewijd waren aan de lokale Gallische godheden Bormo, Borvo of Borbanus – drie namen die dezelfde godheid betroffen en waarvan de basis op het Gallische woord *bormo- ‘modder’ berust. De Galliërs kenden al de geneeskrachtige eigenschappen van (warme) minerale…

Mansionile is een relatief jonge term in de toponymie; nederzettingen die deze naam dragen zijn meestal pas na de 7^e eeuw gesticht. Vervolgens is het woord zeker vijf eeuwen actief geweest in de naamgeving. De Romeinen kenden dit Laatlatijnse woord niet; het is een Middeleeuwse afleiding van mansione, dat 'huis' betekende…

De Tweede Wereldoorlog heeft enkele sporen nagelaten in Franse gemeentenamen. Zo is Colleville-Montgomery (Calvados) vernoemd naar de Britse veldmaarschalk Bernard Montgomery. Hij leidde op D-Day (6 juni 1944) de Britse strijdtroepen in de sector bij Colleville-sur-Orne en maakte deel uit van de bevrijders van…

Tja, het woord cercueil ‘doodskist’ in de naam van je woonplaats wordt niet door iedereen als plezierig ervaren. Toen Saint-Aubin-des-Cercueils in 1823 fuseerde met Routot en Beaucamp verdwenen de doodskisten snel in de officiële vergetelheid van Saint-Aubin-Routot (Seine-Maritime). In 1924 kreeg het…

Het Gelderse stadje Buren en alle andere Nederlandse dorpen die eindigen op -buren hebben meerdere broertjes en zusjes in Frankrijk. Het woord bûr is van Germaanse herkomst en betekent oorspronkelijk ‘hut, eenvoudig onderkomen’; later is het ook gebruikt om woningen en nederzettingen aan te duiden.

Meerdere Romaanse talen en dialecten…

De naam van de stad Tours (Indre-et-Loire) zegt je wellicht op het verkeerde been. Deze naam heeft in het geheel niets met torens te maken, maar is genoemd naar het Gallische volk der Turones. De meeste grotere Franse steden bestonden al aan het begin van onze jaartelling. Vaak droegen deze plaatsen een Gallische naam, soms een Latijnse of…

Vaak hoor je dat Nederlanders zich verwonderen over al die Franse plaatsnamen die op -ac eindigen. Je moet toegeven dat er dat in bepaalde streken ook wel erg veel zijn, alsof men er een rijmwoordenboek op losgelaten heeft. Veel minder vaak verbaast men zich over de vele namen in het westen die op -é eindigen, of over al die namen rond…

In de Franse geschiedenis zijn er nogal wat grenzen verlegd of verdwenen. Soms laat een verdwenen grens een spoor na in de naam van een plaats die aan de grens lag – zonder dat er per se een speciale functie zoals een grenspost aan die plaats verbonden was.

Het Keltische woord randa, dat ‘grens’ of ‘limiet’ betekent, heeft in de samenstelling *equoranda veel succes gehad als plaatsnaam. Wat het eerste gedeelte precies betekent, daarover bestaat veel discussie. Is het…

De Lotharingse plaats Port wordt al in 912 vermeld. Het is dan een haventje aan de Meurthe op de plek waar een oude handelsroute de rivier kruiste. In 1087 neemt een kruisridder, die op zijn thuisreis vanuit het Heilige Land de Italiaanse havenstad Bari aandoet, vandaaruit een vinger van de heilige Nicolaas als relikwie mee naar Port. Enkele jaren later sticht de abdij van Gorze in Port een Benedictijner priorij die het relikwie kan herbergen. Het feit dat Port dan…

Mooi he, die oude Franse plaatsnaamborden en wegwijzers? Oude Michelinborden van steen of van email, al dan niet verroeste gietijzeren koetsiersplaten, er zijn er nog in het hele land te vinden. Ik ben altijd erg blij als ik ze tegenkom, en het zal niet de eerste keer zijn dat ik ervoor stop.

Een aantal van die foto's ga ik gebruiken als…

Wij, dat zijn Melaine, Bertrand en Marie. Wij zijn elkaar nooit in het echt tegengekomen: vele eeuwen scheiden ons. We hadden ook niet echt dezelfde dagelijkse bezigheden. Toch hebben we één ding gemeen: we hebben alle drie een grote rol gespeeld in de geschiedenis van Haute-Bretagne.

Laten we ons even voorstellen: Melaine, geboren op het onooglijke riviereilandje Plaz…

Saint-Suliac (Ille-et-Vilaine) ligt op een schiereiland in de Rance. Het kleine vissersdorpje is zonder twijfel een van de mooiste dorpen van Bretagne; het mag zich zelfs tot de 'Plus beaux villages de France' rekenen. Het is daarom een goed idee om het op zondag te mijden, dan is het hier vaak erg druk. Het ligt daar ook zo schitterend te liggen, aan de rechteroever van de Ran…

Misschien heeft u de cover van het boek Haute Bretagne al gezien, misschien ook niet. Hiernaast staat ie ... en mocht u zich afvragen waar de foto gemaakt is, dat is in Châteaugiron (Ille-et-Vilaine), waar het stadhuis een gedeelte van het oude machtige kasteel inneemt.

Aan het begin van de 11^e eeuw geeft de hertog van Bretagne een stuk land aan…

Op zomerse zondagmiddagen hoor je hier in de Ille-et-Vilaine vaak een typisch geluid uit achtertuinen komen, alsof men ijzer op hout gooit. Wat is dat toch? Nou, dat zijn mensen die gietijzeren schijven op grote houten borden gooien. He? Een kennismaking met het spel palets, wereldberoemd in heel…

Bonjour !



Voor een artikel in het voorjaarsnummer van Maison en France ben ik op zoek naar Nederlanders met een huis in het departement Meuse (55) - als tweede huis of permanente bewoning. Het maakt niet uit waar in de Meuse, en ook niet hoe lang je er al komt of woont.

Als je het leuk vindt om daarover wat te vertellen (telefonisch interview en/of…