De berichten van Jeroen Sweijen (116)

Er zijn nogal wat plaatsnamen die hun naam  te danken hebben aan de ligging aan een grens. Een van de termen om zo’n oude grens aan te duiden was het Latijnse fines, dat ‘grens’ of ‘limiet’ betekende. We vinden dat woord bijvoorbeeld terug in Feins (Ille-et-Vilaine). Het dorp ligt nu midden in de Ille-et-Vilaine op het platteland, en…

Napoléon Bonaparte is niet meer in het Franse toponymische landschap aanwezig, maar hij heeft er bij leven wel zijn stempel op willen drukken. Zo wilde hij van Pontivy (Morbihan) de nieuwe centrale hoofdplaats van Bretagne maken. Hij legerde er een garnizoen; de oude binnenstad met haar kasteel werd uitgebreid met een modern gedeelte met…

Toen de Noormannen in Normandië kwamen wonen, namen ze in hun kielzog een aantal Britten en Angelen mee. Deze Britten en Angelen waren zowel voor de inheemse bevolking als voor de Noormannen vreemdelingen. De nederzettingen waar zij woonden, werden ter onderscheiding naar deze vreemdelingen vernoemd. Het grote aantal dorpen met de naam Bretteville in Normandië – nooit echt ver van de kust verwijderd – is tekenend. Het half dozijn dorpen met de naam…

Een vicus was in het geromaniseerde Gallië vaak een klein stadje zonder omwalling of versterking, met een commerciële functie. We vinden deze vici meestal terug langs de oude Romeinse wegen die het land doorkruisten. Het Nederlandse woord wijk is eveneens afkomstig van dit Latijnse woord, net als plaatsnamen als Katwijk. Vicus heeft geen nakomelingen in de moderne Franse taal, maar wel veel afstammelingen in de toponymie.

Erfgenamen van het Latijnse…

PAARS



Een Nederlandse invloed in de Aisne? Een kleurrijk dorp? Een a'tje te veel? Nee, niets van dat alles. Het is slechts toeval dat Paars (Aisne) een Nederlandse kleur lijkt te huisvesten. 

Net al s bijvoorbeeld Pars-lès-Romilly (Aube) lijkt deze dorpsnaam terug te voeren op het Latijnse…

Ik loop door Alluyes. Zomaar wat rondzwerven door een kleine Franse plattelandsgemeente aan de Loir, compleet met oude donjon, een gesloten café, een markant kerkje en wat oude gietijzeren wegwijzers uit vroeger dagen. Ik geef het toe, ik kan zelden aan de verleiding weerstaan daarnaar op zoek te gaan.

Ik denk er weer een te zien (Alluyes telt er maar liefst vier), maar de vorm is afwijkend en de kleur is vreemd. Een soort roestrood, met wat speelse contouren. ‘Souscription…

Ik houd van bijzondere bepalingen in plaatsnamen. Neem nu Ouville-la-Bien-Tournée (Calvados). Dat maakt toch nieuwsgierig, niet? Vrij vertaald betekent de toevoeging -la-Bien-Tournée ‘de goede kant op gedraaid’; die beschrijving slaat op de parochiekerk. Oorspronkelijk was dit la Bétournée, wat het tegenovergesteld…

De stad Mézières is sinds 1966 opgenomen in de tweelingstad Charleville-Mézières (Ardennes). Toen de aartsbisschop van Reims daar aan het begin van de tiende eeuw een kasteel wilde bouwen, gebeurde dat op de ruïnes van een ouder kasteel, overblijfselen van de oude stad Castricium – van het Latijnse castrum ‘versterkt fort, burcht’.…

Voordat Rennes vernoemd werd naar de Gallische stam waar het de hoofdstad van was, heette de stad Condate. Deze Gallische term is ruim vertegenwoordigd in de Franse toponymie. Het woord condate geeft de plek aan waar twee rivieren samenvloeien; in het geval van Rennes is dat de samenloop van de Vilaine et de Ille, waar het departement Ille-et-Vilaine zijn naam aan ontleent. Ook het huidige Saint-Claude in de Jura heette…

We hebben er in deze stukjes al eerder voorbeelden van gezien: een markant landschapselement levert geregeld een plaatsnaam op. Neem nu een meander, een kromming of een bocht in de rivier. Onder meer het Gallische woord cambo duidt zo'n meander aan, vaak opvallend genoeg om onderscheidend te zijn en voor de naam van een oude nederzetting te zorgen. …

Akkerland van goede kwaliteit was altijd al een rijk bezit. De Oudfranse term couture, afgeleid van het Latijnsecultura ‘in cultuur gebrachte grond’ werd gebruikt om dit vruchtbare akkerland te benoemen, in…

NOËL-SAINT-MARTIN

Ja, zo vlak voor Kerstmis is het een leuk idee om de plaatsnaam Noël-Saint-Martin (Oise) te bespreken, want je zou toch zeggen… maar nee, dat is toeval. Tussen de oude vormen van Noël-Saint-Martin vinden we Nauta en Nodum: de naam heeft dus niets met Kerstmis van doen maar hoort in…

Goeiemiddag!

Voor iedereen die nieuwsgierig is naar het verhaal achter mijn nieuwe boek 'Thuis in Frankrijk', en wel van wat Frans leesvoor houdt, kan ik dit prachtige diepte-interview aanraden, dat je kunt lezen op actu.fr - dat in de volgende editie van le Journal de Vitré zal verschijnen.…

De kortste gemeentenaam van Frankrijk telt slechts één letter: het betreft Y in de Somme. Ooit was Y de ‘woonplaats van Ido’, een afleiding van die naam met het achtervoegsel -acum – of een ontwikkeling van het Noord-Franse ève ‘water’.

In 2019 hadden veertien gemeenten een naam van twee letters. Onder die…

Malétable, Bonnétable - ze liggen niet naast elkaar, maar hebben wel met elkaar te maken: wellicht was het al een zeer vroege voorloper van onze huidige recensies op social media. 

Het Franse woord étable, afkomstig van het Latijnse stabulum, levert in plaatsnamen vaak een twijfelgeval op. De huidige…

Wat verscholen tussen bossen en velden staat een eind buiten Sainte-Catherine-de-Fierbois (Indre-et-Loire) aan een doodlopende weg een bescheiden protestants kerkje. Op de deur een bordje met Communauté protestante franco-néerlandaise. Dat maakt nieuwsgierig…

In de naoorlogse jaren trokken veel Nederlanders naar den…

Het Latijn kende de woordvormen leuca en leuga, overgenomen uit het Gallisch. Het was daar een oude afstandsmaat van ongeveer 2,3 à 2,4 kilometer – al kon de precieze afstand per streek verschillen. In het Frans heeft dit leuga het woord lieue opgeleverd, een oude afstandsmaat die niet meer gebruikt wordt. Je vindt het…

Franse gemeentehuizen heb je in alle soorten en maten, van middeleeuwse kastelen tot smakeloze rijtjeshuizen, van betonnen dozen tot statige panden. Er kan er echter maar één het kleinste zijn, en die relatieve eer valt ten beurt aan de Normandische gemeente Saint-Germain-de-Pasquier (Eure).…

De twee Gallische termen magos en durum duiden een ‘markt’ aan, plaatsen waar handel werd gedreven en ambachten werden beoefend. Voordat magos een betekenisontwikkeling onderging tot ‘markt, marktstad’, was de oorspronkelijke betekenis ‘veld, vlak open gebied’, een open stuk land dat niet omheind was. De ontwikkeling van de…