De berichten van Jeroen Sweijen (58)

Langs het oostelijke gedeelte van de voormalige N31, tegenwoordig de D931, ligt in de Marne tussen Suippes en Valmy een rijtje van drie dorpen waarvan een gedeelte van de naam identiek is: Somme-Suippe, Somme-Tourbe en Somme-Bionne.

Was het oorspronkelijk één en dezelfde leefgemeenschap, die vervolgens…

Het Latijnse begrip firmitas geeft iets sterks, iets stevigs weer. In het hedendaagse Frans heeft dat fermeté opgeleverd, dat stevigheid betekent, maar ook ideeën als vastberadenheid of kracht in zich heeft. In de toponymie veranderde dat abstracte idee in een concrete werkelijkheid: een versterkte burcht of nederzetting. We vinden vooral in…

Weinig Franse plaatsen zijn vernoemd naar gras (herbe). Natuurlijk zijn er buurtschapsnamen te vinden als Les Herbues, die duiden op met gras begroeide stukken grond, maar voor dorpen en steden is de naam waarschijnlijk te weinig onderscheidend. Achter Herbigny (Ardennes) en Herbignac…

In de loop der tijd kunnen plaatsnamen veranderen. Natuurlijk gebeurt dat in de meeste gevallen door fonetische ontwikkelingen, waarbij de naam dus eigenlijk niet verandert, maar slechts de uitspraak, en dus de vorm. Toch komt het ook met regelmaat voor dat een plaats een compleet andere naam krijgt. Zo heeft een dorp in het noordoosten van het huidige…

Eeuwenlang heeft het christendom een grote rol gespeeld in de inrichting en de naamgeving van het landschap. De plaats waar gelovigen hun geloof beleden werd vaak het middelpunt van een nederzetting. Men wilde graag dicht bij het spirituele (en sociale) centrum wonen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat het centrale religieuze gebouw de basis is voor de…

Wie in Corps-Nuds (Ille-et-Vilaine) – letterlijk 'naakte lichamen' – een naturistenkamp verwacht, komt bedrogen uit. De naam heeft absoluut niets te maken met lichamen, laat staan met naakte lichamen. In de zesde eeuw wordt het plaatsje vermeld als vicus Cornutius, later in 1330 Cornus. De inwoners heten Cornusiens.…

Hier en daar vinden we in het Franse namenlandschap sporen terug van vee, dat door boeren gehouden werd. Niet uitzonderlijk veel; in het oude landbouwsysteem waren zo goed als alle boerderijen gericht op zelfvoorziening, voor zichzelf of voor een kleine gemeenschap. Wanneer we de boerderijdieren aantreffen, wordt daarbij vaak het Latijnse achtervoegsel…

In het oostelijke gedeelte van de Limousin vinden we een uitgestrekte hoogvlakte die het plateau de Millevaches genoemd wordt, met in het midden het gelijknamige dorp Millevaches (Corrèze). Zowel de oudste vermelding uit 1048 – Millevaccas – als de dialectale vermelding uit de 17^e eeuw –…

In 732 vond de bekende slag bij Poitiers plaats, waar de Karolingen onder leiding van Karel Martel de opmars van het Moorse leger tegenhielden. De boerderij die zich op deze historische plek bevindt heet nog steeds La Bataille (Vienne) – 'de veldslag'. De sinds 1 januari 2019 met Chef-Boutonne gefuseerde kleine gemeente La…

In de vorige aflevering van Het verhaal achter de naam vermeldde ik terloops de plaatsnaam Cinq-Mars-la-Pile (Indre-et-Loire), een dorp aan de Loire. Wat is daar ooit op vijf maart (cinq mars) gebeurd? Niets! Helemaal niets! De naam heeft niets te maken met het cijfer cinq, en nog veel minder met de maandnaam…

Goedemorgen allemaal!

Mijn reeks artikelen over plaatsnamen in Frankrijk zal hier op nederlanders.fr gewoon doorgaan, maar tussendoor alvast even dit mooie bericht van Batavia Publishers:

Op reis door Frankrijk heb je je vast…

Met de opkomst van het christendom ontstaat er vanaf de zesde eeuw in Frankrijk een nieuwe 'trend' in plaatsnamen, met het gebruik van heiligennamen. Bij de oudste namen wordt nog de term dominus ('heer') gebruikt, die ten grondslag ligt aan plaatsnamen als Dompierre en Dommartin, die in feite dus overeenkomen met…

Lons-le-Saunier, prefectuur van de Jura, getuigt tweemaal van het belang dat de zoutwinning…

Naast de vele plaatsnamen waarin je het woord Moulin herkent als een molen - meestal watermolens, slechts zelden een windmolen - zijn er ook een groot aantal verborgen (water)molens in het Franse landschap te vinden. Namen als Choisel, Bécherel, Coquerel, Quincampoix: ze duiden zo goed als altijd op een watermolen, verdwenen of nog bestaand. Meestal…

Bij de naam van het dorp Hommes in de Indre-et-Loire, even ten noorden van het schitterende kasteel van Langeais, rijst wellicht de vraag of er mensen wonen, of mannen? En zouden die mensen, of mannen, dan allemaal en masse gebruik maken van het cosmetica- en parfummerk Lancôme? Nu vraag je je wellicht af waarom ik…

Het Franse woord houx, 'hulst', is van Germaanse, waarschijnlijk Frankische afkomst. In die taal luidde het woord hulis, dat ook voor het Nederlandse woord hulst gezorgd heeft - en voor plaatsnamen als Hulsel (Noord-Brabant). Houssaye-en-Brie (Seine-et-Marne) is dan ook een hulstbos, net als La…

'Ik zou graag de clausule van het testament van Adam willen zien waaruit blijkt dat ik uitgesloten zou zijn bij de verdeling van de wereld.' Het citaat van Frans I (1494-1547), koning van Frankrijk van 1515 tot aan zijn dood, zet direct de toon. Niets is deze emblematische Franse koning te groot, te mooi, te veel. Gedurende zijn koningschap maakt…

Wanneer je bijna blut bent, bijvoorbeeld doordat je te veel belasting hebt moeten betalen, kun je in het Frans zeggen 'Je suis fauché'. Net als het koren dat gemaaid (fauché) is, is er weinig meer van over. Zou die betekenis invloed hebben gehad op de huidige vorm van Lafauche (Haute-Marne)? De woorden hebben niet dezelfde…

Het Latijnse woord limes betekent 'grens'; deze term verklaart de naam van Linthes (Marne), dat op de grens ligt van de Gallische stammen Tricasses en Catalauni, die respectievelijk voor de namen van Troyes en Châlons-en-Champagne hebben gezorgd. Buurdorp Linthelles, eveneens in de…

Het woord paroisse ('parochie') komt niet vaak voor in plaatsnamen, wellicht omdat het te weinig onderscheidend was: het hele land was immers opgedeeld in parochies. Toch is er een streek waar het begrip parochie veelvuldig in de plaatsnamen terugkomt: Bretagne. Vraag aan een willekeurige Fransman wat voor hem een typische Bretonse plaatsnaam is, en hij zal een naam citeren die begint met Plou-, of één van de fonetische varianten daarop. Het is een karakteristieke…